مرحله اگر چه حكم موجود است ولى چون تطبيق و سنجشى در ميان نيست باز صواب و خطائى محقق نمىشود .
و در مرحله سوم چون قوه حاكمه كه حكم را به كار مىبندد در ميان مدركات خود اختلافى مشاهده مىكند زيرا در بعضى از آنها سرخود بوده و به دلخواه خود تصور ميتواند بنمايد و برخى از آنها با يك نظام مخصوصى پيش مىآيند كه تصرف در آنها از توانائى وى بيرون مىباشد مثلا گاهى آتش را مىبيند كه در دنبال همين ادراك صفت گرمى و سوزندگى بى امكان تفكيك ادراك مىشود چنان كه با حواس ظاهره و خاصه موقعى كه بيشتر از يك حاسه در ادراك شركت بكنند همان نحو است و گاهى همان آتش را درك مىكند و به آسانى ميتواند ميان خود وى و گرمى و سوزندگى وى تفكيك بيندازد چنان كه در خيال خالى همان جور مىباشد .
و از اين روى قوه حاكمه مزبور ناچار حكم مىكند كه واقعيتى خارج از خود وى ادراك كننده موجود است كه اين گونه مدركات نتيجه تاثيرات وى و بلكه معرف وى مىباشند و از همين جا دستگاه تطبيق علم به معلوم و ذهن بخارج پيدا مىشود پس از اين بيان نتيجه گرفته مىشود كه 1 در مرتبه عمل طبيعى اعضاى حاسه خطائى نيست .
2 در مرتبه انجام يافتن ادراك حسى خطائى نيست .
3 در مرتبه حكم در متن ادراك حسى پيش از تطبيق بخارج خطائى نيست .
و از اين روى ناچار خطا در مرتبه پائينتر از مراتب گذشته مىباشد مرتبه ادراك و حكم كه مقايسه و تطبيق بخارج شود .
اكنون چگونگى اين خطا را بايد بررسى كرد مقدمتا بايد دانست

199