اين صنف خاص بود بشعرى كه بلحنى مناسب روايت كنند و از قبيل عرضيات بود و همچنين دلالت بر غضب يا بر حلم يا بر تحقيق يا بر ارتياب يا بر رقت سخن يا بر ترائى بجد يا بهزل يا اظهار يكى و اخفاء ديگر بر سبيل اخذ بوجوه چنانك گفته ايم از اين باب بود ب به وزن كه هم محاكات احوال كند و به اين سبب مقتضى انفعالات باشد در نفوس چه وزنى باشد كه ايجاب طيش كند و وزنى باشد كه ايجاب وقار كند و خود حروف قول در شعر محاكات او از آن ايقاع كند ج بنفس كلام مخيل چه تخييل محاكات بود و شعر نه محاكات موجود تنها كند بل گاه بود كه محاكات غير موجود كند مانند هيات استعداد حالى متوقع يا هيات اثرى باقى از حالى ماضى همچنانك مصور صور را بر هيات كسى كه مستعد ايجاد فعلى باشد يا از ايجاد فارغ شده باشد و در او اثرى از آن مانده تصوير كند و اين هر سه كه گفتيم مجتمع و متفرق تواند بود مثلا محاكات بلحن تنها در اصوات تاليفى و به وزن تنها در ايقاعات كه بدست زدن يا برقص ايجاد كنند و بسخن تنها در منثورات مخيل مجرد از نغمت و بلحن و وزن در مزامير و بلحن و كلام در نثرى كه بنغمت ادا كنند و به وزن و كلام در شعرى كه بى نغمت ادا كنند و بهر سه در شعر مقرون بنغمت و رقص بسبب آن با لحنى نيكوتر و آسانتر بود كه محاكات لحنى نفس را مستعدتر گرداند و غرض از محاكات مطابقت بود بر يكى از سه چيز يا مجرد يا مقارن تحسين يا مقارن تقبيح و مطابقت مجرد مانند محاكات نقاش بود صورتى محسوس را و بتحسين مانند محاكات او صورت فرشته را و بتقبيح مانند محاكات او بود ديو را و باشد كه محاكى غير حيوان را در صورت حيوانى آرد يا بر محاكات غرايب از او قادر شود چنانك اصحاب مانى صورت رحمت

592