يا بر وجهى ديگر مىبايد غير آنچه مشير گفته است و شرط منازع آن بود كه اول نقض سخن خصم كند آنگاه اثبات نقيضش چه مشير چون ابطال ديگر مشهورات كند مستمعان بر استماع مشاورت او حريص شوند و ببايد دانست كه سبب كذب مشير يكى از سه چيز بود جهل يا شرارت طبع يا عدم تامل در حال مستشير از بى عنايتى و سبب آنك مردم بتصديق كسى ميل كنند هم يكى از سه چيز بود عقلش يا فضيلتش يا آنك او را دوست دارند و ابطال چنانك گفته ايم بمعارضه كنند يا بمناقضه و معارضه همان است كه پيش از اين گفته آمد و مناقضت ايراد مقاومت باشد و آن ضد نفع بود چنانك در جدل گفته ايم يا توجه بقول مدعى بود يا بمقدمات قولش يا بقابل يا بتضييع زمان و تشويش فعل او و آنچه متوجه بقول يا مقدمه بود يا اقتضاء نقض نفس آن قضيه كند يا اقتضاء نقض آنچه قايم مقام او بود مانند كلى عامتر يا جزوى خاصتر يا شبهى كه حكم از او بقضيه نقل توان كرد يا اقتضاء اثبات آن حكم در ضد قضيه تا به حكم تضاد رفع حكم قضيه كند و باشد كه مقاومت نسبت كند مثلا مدعى گفته باشد اين حكم موافق سنت نيست مناقض گويد هست چه فلان پيغمبر يا فقيه در فلان صورت حكم بر اين جمله كرد و اگر حجت ضميرى باشد مبنى بر راى محمود نقض بمقاومتى توان كرد كه دال بود بر آنك مقدمه دايم الصدق نيست و آن بايراد جزوى مناقض بود و در رواسم ببيان عدم انتاج شكل نيز نقض توان كرد و مناقضت امثله هم بامثله توان كرد و بانك عموم حكم واجب نيست و اگر ظن افتد كه عام است بيان بايد كرد كه وجه حكم امرى است غير مشابهت مظنون و مقاومت خصم به فكر مقاوم نباشد چه ابطال سخن او اثبات سخن مقاوم نبود و مقاومت متوجه قابل باشد كه باثبات مذمت او بود بامرى فعلى چنانك گويد او سخن نه از سر بصيرت گويد يا بامرى خلقى چنانك گويد مثلا او در كوى مىرود

584