پيش از اتمام اول احتراز كنند كه اقتضاء اغلاق كند و همچنين از ابهام و مغالطه و احتمال ضدين تحاشى كند چه استعمال آن به جهت زينت كار شعرا بود و به قصد صدق طريق كاهنان و منجمان كه خواهند كه دائما سخن ايشان را محملى باقى بود تا اگر يك طرف كاذب شود به ديگر طرف تعلق سازند و بايد كه در ايجاز و تطويل هم اعتدال نگاه دارند تا متناسب بود چه ايجاز اخلال بمعنى كند و تطويل املال مستمع و در خطاب با مستمع دراك ميل بايجاز بايد كرد و آنجا كه غرض تاكيد و تهويل بود ميل بتطويل و از تكرار بى فائده در همه مواضع اجتناب بايد كرد و از ترادف الفاظ كه راجع با تكرار بود همچنين و بايد از الفاظ مشكل و غريب و منفرد از تركيبات و اشتقاقات غريب و نا متداول احتراز كند و همچنين از الفاظ بارد و آن چهار صنف بود ا غريب و مشتمل بر حروفى كه به دشوارى تلفظ توان كرد هم از آن لغت يا از لغتى ديگر مانند عنفقيق داهيه را ب غير غريب و ليكن دراز چون بجاى آن لفظهاى بهتر استعمال توان كرد مانند مشعشعه خمر را چه خمر و راح و ديگر نامهاى متداول هست نه بان درازى ج مركب از اعراض بعيد كه بدل اسم به كار دارند مانند بسيار حشم آسمان را و سياه سر مردم را و بدترين آن بود كه دال نبود د مشتمل بر افراط در تحقير يا استهزاء مانند غليمك مردى را كه مخاطب بود و بر جمله در همه مواضع از مبالغات مفرط احتراز بايد كرد و همچنين از تلفظ بفواحش و هذيانات و در موضع ضرورت عبارت از آن به استعارتى لطيف بايد كرد چنانك از نيك به مباشرت و استعمال اشارت بجاى عبارت پسنديده نبود و چون از قبايح افعال عبارت خواهند كرد از آن بسلب اضدادش عدول بايد كرد چنانك اگر خواهند گفت خيانتى كرد گويند دست كشيده نداشت و يا خواهند گفت زنا كرد گويند طريق عفت نسپرد و زينت سخن بتغيير لفظ بود و آن استعارت و تشبيه

575