را بود مثلا دزدان را و استحقار ظهور اثرى بود كه اقتضاء عدم استحقاق عنايت كند به كسى يا عدم اميد خير و خوف از شر آن كس و آن سه قسم بود اول استهانت و آن اظهار دلايل دنائت آن كس بود و قلت مبالات مانع اين تصور باشد و آن يا بنفس آن كس بود يا بانچه او را خوش يا ناخوش آيد و خشم پدر بر فرزند و زن بر شوهر به اين سبب بود و كم داشتن از استحقاق در حال كرامات هم از باب استهانت بود و استهانت از بزرگان موجب غضب نبود بل باشد كه بر تاديب حمل افتد يا تخيل بزرگى در خود بسبب آمدن در معرض عتاب ايشان آن كس را از غضب منع كند و در هزل و لهو هم موجب غضب نبود از ادراك لذت لهو مگر كه تصور خديعت يا استهزاء كند دوم تعنت و آن تعرض كسى بود بمنع از هر چه خواهد كرد و بسوى التذاذ از ضجرت و حيرت او و اين هم با عدم مبالات باشد بان كس سيم شتم و آن تلفظ بود بانچه مقتضى عيبى باشد و بسبب لذت شتم بعد از توهم غلبه تخيل برائت خود نيز باشد از آن عيب و جوانان و اهل ثروت بيشتر بر شتم اقدام كنند از عجب و قلت تفكر در قبح آن و طنز و افسوس مركب بود از تعنت با يكى از دو قسم ديگر و معجب بفضيلت با حشمت يا قوت احتمال كمتر كند و زود در خشم شود و همچنين متنعم و متوقع خير از كسى چون او او شر بيند و مشغول بمهمات و مبتلا بالام بدنى يا عوارض نفسانى و محروم از اغراض و ملول و از اسباب غضب قطع احسان معتاد بود و تقاعد از جزاء احسان و هر دو خسيس بود و همچنين جزاء احسان بكفران يا اسائت و تقاعد دوستان از نصرت و مساهمت در خير و شر و از اسباب فتور غضب عدم تصور قصد بود باستهانت بل حمل آن بر سهو يا غلط و اعتراف و استغفار و خشوع و تذلل و خاموشى و خجلت و تلقى بهشاشت كه اقتضاء انبساط طبع غاصب كند و هيبت مغضوب عليه و حياء از او و شهرت او به نيكى و كم آزارى و

561