فصل پنجم در اعداد انواع نافع در تصديقات غير صناعى اسباب تصديقات غير صناعى كه در مشاجرات نافع بود پنج بود سنن و شهود و عهود و ايمان و تعذيبات و خطيب نصرت سنن غير مكتوب كند باتفاق عقول و تطابق امم و شمول مصالح و آنك مخالفت مقتضى فضيحت بود و نصرت مكتوب بطاعت خدايى و متابعت صاحب شريعت و وعد وعيد و آنك خداى تعالى مصلحت بندگان بهتر داند از ايشان و تخويف به بى دينى و نصرت ديگر طرف در غير مكتوب بانك عقل هادى است بمصالح و اگر تغيير روا نبودى مكتوب بودى و حكمهاى كلى بدقايق و قيود مختلف شود و در مكتوب بنسخ و تاويل و آنك سخن انبياء بر عقول عوام مقدم بود و تكليف ظاهر جمهور را بود و حكم خواص ديگر بود و از اسرار تاويل معلوم شود و نصرت شهود اگر قدما باشند بفضل در علم و معرفت و سبقت در خيرات و نقص حكم ايشان بانك هر روزگارى را حكمى باشد و هر متاخرى داند آنچه متقدم داند و زيادت و اصطلاح غفلت و خلل متقدم بر متاخر باشد و اگر معاصر باشند نصرت بتزكيت و صدق و نقض بمداهنت بسبب صداقت يا عداوت يا شركت يا خيانت و امارات هم از قبيل شهود بود و نصرت طرفين در آن بوجوه وقوع بر قياس امثال آن و نصرت عهود بوفا و كبر نفس و آنك عهد شريعتى خاص است و محافظت هر دو شريعت متلازم و نقضش يا بتاويل لفظى يا بانك هر چه مكتوب نيست بدعت است و تخرج يا بانك حاكم را رسد كه بحسب مصالح تغيير احكام كند و نصرت سوگند مانند عهد و بتعظيم ذكر خداى تعالى و وخامت عاقبت نقض سوگند و آنك مشهور بحنث مقبول قول نبود و نقض بتاويل و لغو و آنك كفارت از اهمال مصلحت اولى و سوگند بسيار مردم را در معرض آن آرد كه

559