< فهرس الموضوعات > مواضع تجاوز بر قدر كفايت < / فهرس الموضوعات > < فهرس الموضوعات > مواضع باقى مباحث حد < / فهرس الموضوعات > پس الفاط متداول در حدود بايد كه واضح بود و بر تمامى معنى دال بى زيادت و نقصان و در استماع عذب و مقبول مواضع تجاوز بر قدر كفايت ج باشد كه سبب وقوع زيادت در حد وضع امرى عام بود در موضع جنس از لوازم اعم مانند موجود و شىء بى ضرورت چه در بعضى مواضع ايراد آن ضرورى باشد با اجناس عاليه بر وجهى كه از آن استغنا بود و باشد كه ايراد امرى بود كه محدود را خاصتر گرداند مانند بياض چون در حد انسان گيرند يا حيوان را حد بناطق و صهال و امثال آن گويند تا هم حد خاصتر شود و هم مشتمل بود بر زوايد د و باشد كه تكرار بعضى اجزاء بود بالفعل چنانك گويند حركت زوال و انتقال است از مكانى بمكانى و برودت عدم حرارت است بالطبع چه عدم ملكه متناول طبع بود از جهت آنك معنى عدم آن بود كه طبع باقى بود و فعل معدوم يا بالقوه چنانك گويند انسان جسمى است ناطق حيوان و ايراد نوع بجاى فصل هم از اين باب بود چنانك گويند حيوان جوهرى ناطق انسان بود ه و باشد كه ايراد چيزى بود كه بان حاجت نبود چنانك گويند طبيب محدث صحت و مرض است و احداث مرض طبيب را بالعرض بود پس ذكرش حشو بود مواضع باقى مباحث حد و بايد كه اجزاء حد اقدم بود هم در معرفت و هم بطبع چنانك گفته ايم چه اگر اقدم بمعرفت نبود تعريف محدود نكند و اگر اقدم بطبع نبود حد نبود بل رسم بود يا نوعى از تعريفات ناقص و نيز اگر اعرف كافى بودى يك چيز را حدود حقيقى بسيار بودى بقياس با اشخاص و احوال مختلف چه اعرف بقياس با هر كسى و در هر حال باشد كه چيزى ديگر بود و غير اعرف دو گونه بود مساوى در معرفت و اخفى مساوى مانند ضدان و متضايفان و امور متساوى الرتبه كه در تحت يك جنس باشند

495