كند كه نافع در همه اوقات و نزديك است به اين آنك مطلوب در همه احوال مانند صحت بهتر از مطلوب در حالى مانند اكل ك آنچه با وجودش به ديگرى حاجت نبود بهتر از آن ديگر كه با وجودش به اول حاجت بود مانند وجود عدالت و شجاعت در همه مردمان كا هر چه بحصولش رغبت بيشتر بود يا از فسادش احتراز بيشتر بهتر بود كب آنچه بدوستان پسندند بهتر از آن بود كه به غير ايشان يا از آنچه بايشان نپسندند كج آنچه بسوى آن انكار فعل ديگر كنند بهتر از آن فعل بود مانند تقوى و محبت لذت كد آنچه از او فعل خاص او صادر شود بهتر از آنچه فعل ديگر از او صادر شود مانند انسان عاقل از انسان شجاع كه شبيه به بهتر بهتر از شبيه به غير بهتر و اين مشهورى ضعيف است و عناد كنند بانك استر كه شبيه به خر است بهتر از كپى كه شبيه بمردم است پس حكم مقيد بايد بانك در آن چيز كه شبيه بود و ببايد دانست كه بعضى از مواضع آثر اقتضاء ايثار نفس آن چيز كند مانند آنك چون انفع پسنديده تر بود نفع پسنديده بود و اگر هر دو متساوى بود و مرجحى اقتضاء آن كند كه يك طرف بهتر بود آن مرجح هم پسنديده باشد مانند آنك خير بطبع از خير به غير طبع بهتر است پس وجود طبع بهتر بود از عدمش و اگر خواهند اين مواضع بتبديل آثر به ازيد عامتر كنند مثلا گويند آنچه بالطبع اقتضاء حالى كند بيشتر اقتضاء كند از آنچه به غير طبع كند و سبب عموم آنست كه آثر ازيد بود در حال ايثار و حال مطلق از حال ايثار تنها عامتر بود و استعمال مواضع مشترك مذكور در باب ابطال و اثبات اينجا چنان بود كه گويند در متقابلات چون اين سخن كه اگر همه لذت خير است پس همه اذى شر است مشهور است پس اين سخن نيز كه اگر لذتى معين خير است پس يك اذى معين شر باشد هم مشهور بود و در باب اكثر و اقل اگر علم بخيريت اولى از لذت است و لذتى خير است پس علمى خير باشد و علمى

480