به حد گويند و الا گويد حد آن بر من واجب نيست كه با تو بگويم و از لميت يا بر اين وجه كه گويد لم قلت ما قلت چون سؤال از علت حكم بود يا هل تقول ان علته كذا و كذا ام لا چون سؤال از علت خارجى بود يا بر نوع مذكور و در ماهيت مقدمات جدلى شايد كه مشهورات مطلق بود يا محدود يا مشهورات به قراين يا آنچه به مشهورات اثبات كرده باشند يا مقابل مشهور كه شنيع باشد و مشهور مطلق و محدود بيان كرده آمد و اما مشهور بقرينه مقدماتى بود بنفس خود مشهور و محدود نباشد و بسبب اتصال بمشهورى مطلق يا محدود از جهت مشابهت با تقابل مشهور شود و اتصال افادت انتقال ذهن كند از تصور شهرت اول به تصور شهرت دوم و اگر چه انتقال فى نفس الامر واجب نبود پس شهرت دوم منوط بود به شهرت اول چنانك گويند اگر علم باضداد يكى است حس باضداد يكى باشد چه حس مناسب علم است و همچنين اگر احسان با اصدقاء حسن است اساءت با اعداء حسن باشد و اما آنچه بمشهورات اثبات كرده باشند چنان بود كه مطلوب بود در قياسى و مقدمه در قياسى ديگر و اما مقابل مشهور در قياسات خلفى افتد و نتيجه قياس جدلى هم نشايد كه مشهور حقيقى بود چه مشهور حقيقى را انكار نتوان كرد و باثبات حاجت نبود و امثال آن مطلوب نتواند بود مگر بقياس با مشاغب همچنانك اوليات بقياس با مغالط يا بقياس با كسى كه آن مشهور بنزديك او معروف نبود و به چيزى معروفتر او را تنبيه دهند بر آن و حجت با منكر مشهورات نافع نبود بل جواب ايشان يا بعقوبت بايد داد چنانك كسى را كه انكار حسن عبادت خداى و قبح عقوق پدر و مادر كند يا ببخشايش و رحمت بر ايشان چنانك كسى را انكار آن كند كه صحت پسنديده است يا بسخريت و استهزاء چنانك كسى را كه گويد كه آفتاب هر روز به شخص ديگرى است يا بتكلف و احساس چنانك كسى را كه انكار

458