بر ماهيت اضافت و مع ذلك محدود در حد مكرر شود از جهت تنبيه بر آنك وجود اضافت همين معنى است و آن آنست كه گوئيم بان اعتبار كه چنين بود چه اگر قيد حذف كنند اضافت حقيقى نبود و اين قيد تكرار معنى ابوت است و از جهت وقوع مضاف در حد مضاف قومى را گمان افتاده است كه به يكديگر تعريف توان كرد و در مركب از عارض و معروض هم معروض مكرر شود چنانك در حد عدد زوج بايد گفت مؤلف بود از آحادى كه منقسم شود به دو عدد متساوى پس عدد مكرر است يك بار در مؤلف از آحاد كه حد اوست و يك بار در حد عارض او و هر محدودى كه كم يا ذو كم بود و او را بعد از تحصيل نوعيت انقسامى عارض شود بحسب ماده پس خواهند كه جزو او را از آن روى كه جزو اوست حد گويند كل در حد جزو افتد بضرورت از جهت اضافت بخلاف مركبات كه آنجا جزو در حد كل افتد مثلا انسان در حد اصبع و دايره در حد قطعه و قائمه در حد حاده افتد و سطح در اين دو مثال ماده عقلى است و فرق ميان اين مثالها آنست كه اصبع جزو بالفعل است انسان را و قطعه و حاده جزو بالفعل نيستند دائره و قائمه را و نيز تا دائره بالفعل موجود نبود قطعه نتواند بود و اگر چه بعد از حصول قطعه دايره دائره نبود و واجب نبود كه قائمه بالفعل موجود بود تا حاده موجود بود اما تعقل حاده بى تعقل قائمه صورت نبندد چه معنى حدت ميل خطى است بخطى كه به او متصل باشد و تصور ميل بعد از تصور قيام خط بود بر خط بى ميل پس تصور قيام بمماثلت و مساوات است و تصور ميل بخروج از آن و اگر گويند حاده زاويه كهتر است از دو زاويه حادث مختلف كهتر و مهتر هم بعد از تصور مماثلت و مساوات متصور بود چه مهتر زايد از مثل بود و كهتر ناقص از او و بعد از تقرير اين فرق گوئيم اين اجزاء ذاتى مقوم كل نيستند از آن جهت كه طبيعت نوعيت كل باشد

440