طول و عرض تا تركيب حد ممكن باشد و بايد كه ظن نيفتد كه اين قسمت بعد از معرفت فصول نا متناهى كه مقتضى معرفت انواع نا متناهى باشد ممكن شود و چون معرفت نا متناهى محال بود اين قسمت محال بود چه قسمت حيوان مثلا بناطق و غير ناطق كافى بود و اگر محدود در طرف ناطق افتد بمعرفت تفصيلى غير ناطق و اگر چه محتمل بود كه به قوت فصول محصل نامتناهى را شامل بود احتياج نباشد و اگر در طرف غير ناطق افتد بر سبيل استيناف بصهال و غير صهال قسمت بايد كرد و اگر در طرف صهال افتد از تفصيل ديگر طرف استغنا حاصل شود و هم بر اين قياس و چون ذاتيات مقوم بين باشد چنانك گفته ايم طرف مطلوب باسانى معلوم شود پس بمعرفت نا متناهى احتياج نيفتد و قسمت كل باجزاء يا باجزاء متشابه بود مانند قسمت خط به دو قسم يا باجزاء مختلف و آن يا تاليفى بود مانند قسمت حيوان باعضاء يا تركيبى مانند قسمت اعضاء باخلاط و در اين موضع قسمت كل باجزاء تاليفى و تركيبى هم مفيد بود و آن در محدودى بود كه ذو كم باشد مثلا قسمت حيوان بتشريح باعضاء آلى و قسمت اعضاء آلى باعضاء بسيط و قسمت اعضاء بسيط باخلاط و قسمت اخلاط باركان چه همچنانك از قسمت كلى بجزويات معلوم شود كه حيوان در تحت جسم ذو نفس است از قسمت كل باجزاء معلوم شود كه مركب از جسمى رطب و جسمى يابس است و چون اجزاء بسيار شود و انواع بسيار از مقارنات و مباينات اجزاء حكمهاى كلى معلوم شود مانند آنك حيوان عادم اذن بيضه نهد و ذو اذن بچه زايد و لميت وجود بعضى نيز معلوم شود چنانك چون بعضى حيوانات را كرش بود و بعضى را نبود و بعضى را قرن بود و بعضى را نبود و بعضى را بر فك اعلى دندان باشد و بعضى را نبود و بعضى ذو رجلين بود و بعضى نبود و ذو كرش و ذو قرن و عادم السن در وجود متساوى يابند بتجربه و ذو رجلين

428