شود و آن تصورى عقلى بود مستفاد از حس و هيچ حد و رسم و تعريف و بيان عقلى در افادت آن صورت بجاى حس نتواند ايستاد پس چون تصورات بسيار همه بر اين نسق اقتناص كند آن را هم به قوت تاييدى كه از مبادى خود يابد تركيب كند تركيباتى تقييدى خبرى تا تصورات و تصديقات مكتسب حاصل آيد و هر ادراكى معد باشد نفس را در حصول ادراكى ديگر و بان سبب ادراك دوم بر او آسانتر از ادراك اول بود پس چون در تجريد كمالى حاصل كند كه مستعد تعقل ذواتى شود كه از نيل حواس منزه باشد تا تمامى موجودات را تعقل كند چه موجودات محسوسات بود يا معقولات و محسوسات را به تصرف مذكور معقول بايد گردانيد تا تعقل توان كرد و اما معقولات را بتصرفى حاجت نبود بل معقول لذاته باشند و با حصول استعداد حاصل شوند اين است طريق توصل نفس از ادراك جزويات حسى به نيل تصورات عقلى و ظاهر است كه فقدان بعضى حواس مقتضى فقدان بعضى از معارف باشد و اما اعانت حس در ادراك تصديقات بر چند وجه تواند بود ا چون تصورات عقلى حاصل شود ميان آن بسبب تعلقاتى كه ماهيات آن تصورات را به يكديگر باشد از اشتمال و استلزام و عروض و تقابل نسبى ايجابى و سلبى ادراك كند بهرى به مجرد اشراق نور مبادى او بر او و آن اوليات بود چه حصول اوليات بر حصول تصور حدود بيش موقوف نباشد و بهرى با آن بهم بمعاونت قوت فكر در طلب حدود وسطى كه علت ايقاع آن نسبتها بود و آن مكتسبات باشد و اعانت حس در اين باب بالعرض بود چنانك گفته آمد ب آنك حكمى در جزويات محسوسات بر سبيل استمرار ادراك كند پس همچنانك كه در استقراء از جزويات به كلى توصل كنند نفس را از آن جزويات بر حكمى كلى اولى اطلاع حاصل شود الا آنك در استقراء ظنى بود و در اين موضع يقينى بى هيچ اشتباه و تردد و استقراء در اين موضع افادت حكم نكند بل افادت

376