تصديقات بعد از تصور محكوم عليه و محكوم به و بعد از تصور حدهاى قياسى يا استقرائى يا تمثيلى كه منتج آن تصديق بود و بعد از تصديق بمقدمات آن تاليف و اين جمله سابق بود بر مكتسب د بسبقت علم سبقتى ذاتى خواسته اند چه باشد كه در بعضى صور سابق و مسبوق به زمان مع باشند ه مراد بعلم عامتر است از تصور و تصديق و از اقسام تصديق چون يقين و ظن و شك و آنچه اقتضاء تخييل كند بل آن معنى است كه شامل اين اقسام باشد چنانك تصديق بر آنچه اقتضاء حكمى جازم و بر آنچه اقتضاء حكمى غير جازم و بر آنچه اقتضاء تخييل كند اطلاق مىكنند و چون اين بحثها مقرر شد و معلوم شد كه هر علمى مكتسب مسبوق است بعلمى يا به چند علم گوئيم نشايد كه همه علوم مكتسب باشند چه دور يا تسلسل كه هر دو مستلزم امتناع اكتساب بود لازم آيد پس انتهاء علوم مكتسب در تحليل با علومى باشد كه بى اكتساب حاصل آيد و آن علوم در تصورات امورى عام باشد مانند موجود و واحد و بعضى از مقولات و اصناف محسوسات مانند سواد و بياض و در تصديقات مقدماتى كه آن را مبادى قياسات خوانند و بر اطلاق شانزده صنف است ا محسوسات چنانك آفتاب روشن است ب مجربات چنانك ضرب خشب مولم است ج متواترات چنانك بغداد موجود است به نسبت با كسى كه آنجا نرسيده باشد يا چنانك سقراط موجود بوده است و اعتبار در اين دو صنف حصول يقين را بود نه كثرت امتحان يا عدد شهود را د اوليات چنانك كل از جزو بزرگتر است ه حدسيات چنانك نور ماه از آفتاب است و اين بعد از مشاهده اختلاف تشكلات ماه بود بحسب بعد و قرب از آفتاب و وقوف بر احوال خسوفات و قضايائى كه قياسات آن قضايا در فطرت مركوز بود مانند تصديق بانك دو نيمه چهار است و اين دو

345