و از اين بحث تناقض متصلات معلوم شود پس قضاياى استصحابى چون بكيف و كم مختلف باشند متناقض باشند و قضاياى لزومى و احتمالى همچنين لزومى نقيض احتمالى بود و احتمالى نقيض لزومى و اتفاقى مطلق را نقيض يا لزومى موافق بود بكيف و كم يا استصحابى مخالف بكيف و كم و اقتصار بر اين قدر تمام است و اگر در اعتبار باقى جهات فائده صورت بستى آن نيز هم بر اين وجه ملخص كرده آمدى چه با تمهيد قواعد گذشته تلخيص آن دشوار نبود و اما عكس مستوى در شرطيات چنان بود كه مقدم تالى كنند و تالى مقدم بابقاء صدق و كيفيت بر حال خود چنانك گفته ايم و در متصلات سالبه كلى لزومى منعكس بود و عكسش حافظ جهت و كميت باشد چه هر گاه كه همه اوضاع و احوال كه مشتمل بر فرض وجود مقدم بود مقتضى امتناع وجود تالى باشد در هيچ حال وضع تالى مقارن وضع مقدم نتواند بود و الا در آن حال حكم اصل منتقض شده باشد مثالش چون گوئيم هرگز چنين نبود كه چون آفتاب طالع بود شب بود عكسش لازم بود كه هرگز چنين نبود كه چون شب بود آفتاب طالع بود و حكم متصله سالبه اتفاقى كلى در عكس بحسب مواد مختلف باشد اگر وجود تالى ممتنع بود منعكس نشود چه مفهوم اين قضيه آنست كه در هيچ وقت از جمله اوقاتى كه وضع مقدم صادق بود وضع تالى با او بهم صادق نبود بر سبيل اتفاق نه آنك وضع مقدم اقتضاء امتناع صدق تالى كرده باشد و چون تالى ممتنع بود فرض صدقش نتوان كرد پس منعكس نشود مثلا توان گفت هرگز نبود كه چون بياض مفرق بصر باشد اضداد مجتمع باشند و نتوان گفت كه در همه اوقات يا بعضى اوقات چنين نبود كه چون اضداد مجتمع باشند بياض مفرق بصر باشد بل هميشه اضداد مجتمع نباشند و بياض مفرق بصر باشد و اما اگر در وضع تالى محال نبود منعكس شود

182