عين سلب كلى و از دو مقابل ايجاب و سلب جزوى بر استواء و انعكاس و جمله متلازم و از جهت آنك تا اين معانى در نظر آيد اين انواع در جدول نهاديم و بازاء هر نوعى آنچه متعين بود از محصورات و آنچه صادق بود بحسب لزوم بنهاديم تا آنچه لازم غير منعكس بود و آنچه لازم منعكس بود هر نوعى را و يا چند نوع را بمشاركت جمله در نظر آيد و از اين جدول روشن شود كه هر يكى از محصورات بحسب صورت بى اعتبار ماده در چند نوع صادق باشد مثلا موجبه كلى در دو نوع اول و موجبه جزوى در پنج نوع اول و سالبه كلى در دو نوع آخر و سالبه جزوى در پنج نوع آخر و هر يك را بحسب صورت از عكس و مقابل و عكس مقابل چه لازم بود و چه مباين بود و اين بحث در باب عكس مستوى و نقيض كه بعد از اين آيد بغايت نافع باشد چه معلوم شود كه موجبه كلى را عكس مستوى موجبه جزوى بود و عكس نقيض موجبه كلى و موجبه جزوى را عكس مستوى موجبه جزوى بود و عكس نقيضش هميشه موجبه نبود بلك سالبه نيز بود و سالبه كلى را عكس مستوى سالبه كلى بود و عكس نقيض سالبه جزوى و سالبه جزوى را عكس مستوى هميشه سالبه نبود بلك موجبه نيز بود و عكس نقيضش سالبه جزوى بود و جدول اين است و اما در شرطيات اگر خواهيم كه اين اعتبار كنيم در متصله لزومى همين احكام بعينها مطرد بود بى تفاوت الا آنك بجاى مقابل اجزاء نقيض اجزاء بايد گرفت و در اتفاقيات اين اعتبارات در بعضى صورتها صحيح نبود چنانك بعد از اين معلوم شود و اگر خواهيم بازاء چهار نوع اول متصلات لزومى بنهيم و بازاء سه نوع آخر سه نوع مذكور از منفصلات و بعد از آن اعتبار احوال استواء و انعكاس مىكنيم اگر چه در منفصلات چون اجزاء بطبع از يكديگر متميز نبود انعكاس را در آن فائده نبود و چون اعتبار شرطيات با تمهيد اين قواعد آسان است ايراد امثله نكرديم تا بتطويل نينجامد

125