بود و عدد را وضع نيست بسبب آنك اتصال ندارد و زمان را بسبب آنك قار نيست و بدانك بعضى مقولات بعضى را عارض شوند چنانك اضافت اينجا كم را عارض شده است چه وضع به اين معنى از مقوله اضافت است و باشد كه دو نوع از يك مقوله يكديگر را عارض شوند چنانك كم متصل و منفصل كه يكديگر را عارض شوند اما عروض اتصال كم منفصل را سبب تجزيه واحد بود باجزاء نا متناهى مانند كميات متصله و اما عروض انفصال كم متصل را سبب شمردن آن شود باحاد مانند ذرعان و ساعات و درجات فلكى و غير آن و قومى مكان را نوعى منفرد از كم متصل شمرده اند و قول را نوعى از كم منفصل غير قار الذات و بحقيقت مكان از قبيل سطح است و قول از قبيل صوت و حرف كه در كيفيات گفته آيد الا آنك عدد حروف را عارض شده است و همچنين قومى ثقل را در كميت شمرده اند و از باب كيفيت باشد فصل پنجم در معرفت كيفيت و بيان انواعش كيفيت هر هياتى را خوانند كه موضوع را بسبب او تقديرى لازم نيايد و در تصور آن هيات احتياج نيفتد به تصور نسبتى غير آن هيات و مجموع اين رسم دال باشد بر امتياز كيفيت از ديگر مقولات چه جوهر هيات نبود و بسبب كم موضوع را تقديرى لازم آيد و در تصور هفت مقوله ديگر به تصور نسبتهائى غير هيات احتياج افتد چنانك بعد از اين معلوم شود و كيفيت را چهار نوع بزرگ باشد اول كيفيات محسوسه بحواس پنجگانه و آن را انفعاليات و انفعالات

42