مقالت پنجم در برهان و آن را انولوطيقاء دوم خوانند و اين مقالت مشتمل است بر دو فن فن اول در برهان و دوم در حد فن اول در كيفيت اكتساب تصديقات يقينى ببرهان هژده فصل است فصل اول در اشاره بانچه مطلوب است از علم برهان و ذكر ديگر صناعات علمى و بيان شرف مرتبه برهان علم چنانك گفته ايم تصور است يا تصديق و هر يكى مكتسب يا نا مكتسب اكنون مىگوييم تصور چيزها يا تصورى تام بود بر وجهى كه صورت ذهنى آن چيز مطابق صورت خارجى باشد بى هيچ تفاوت يا تصورى غير تام بود بر وجهى كه صورت ذهنى نزديك بود به صورت خارجى يا شبيه بان يا تصورى فاسد بود غير مطابق و قسم اول يك نوع بيش نتواند بود و ديگر اقسام را انواع بسيار بود مرتب بحسب قرب و بعد و وضوح و خفا و چون اكتساب تصورات بواسطه اقوال شارحه باشد و اقوال شارحه يا مشتمل بر محمولات ذاتى و عرضى بود يا نبود و هر يكى را از آن ذاتى و عرضى اقسام است بعضى خاص بموضوع كه اقتضاء تميز كند

340