ضرب چهارم بعض ج ب و لا شىء من ب ا نتيجه دهد فبعض ج ليس ا .
شكل دويم در اين شكل نيز انتاج بر دو شرط موقوف است يكى اختلاف مقدمات در كيفيت و ديگر كليت كبرى همچنانكه در شكل اول و اين شكل انتاج موجبه نكند اما شرط اول از جهت آنك اوسط چون در اين شكل بر اكبر و اصغر محمول است اگر بر هر دو بايجاب بود مانند حمل حيوان بر انسان و فرس يا بر انسان و ناطق يا بسلب بود مانند سلبش از حجر و شجر يا از شجر و جماد و ملاقات و مباينت اصغر و اكبر مطرد نباشد پس انتاج ضرورى نبود و اما شرط دوم از جهت آنك با وجود اختلاف هر دو مقدمه در كيف اگر حكم بر اكبر كه محمول نتيجه خواهد بود جزوى باشد ديگر بعض او معلوم نبود كه ملاقى اصغر است يا مباين پس طبيعت او را مطلقا بحسب اقتضاء حمل نه بر اصغر حمل توان كرد و نه از او سلب مثالش اگر اصغر انسان بود و اوسط حيوان و اكبر جسم حكم بسلب جسم از بعض انسان كاذب بود و اگر بجاى جسم لا انسان بود حكم بايجاب لا انسان بر بعض انسان كاذب بود و هم بر اين قياس اگر صغرى سالبه بود و كبرى موجبه و بخطوط بيان شرط اول را چهار صورت نهاده اند ج ا ب ج ب ا ا ب ج ب ج ا چه در صورت اول دو موجبه است و نتيجه موجبه و در صورت دوم همچنان و نتيجه سالبه و در سيوم دو سالبه و نتيجه موجبه و در چهارم همچنان و نتيجه سالبه پس نتيجه مختلف مىآيد بحسب اختلاف مواد و بيان شرط دوم را همچنان چهار صورت نهاده اند

198