مىرساندند ، از ميان برداشت . [1] اصولًا اين دو صفت از صفات مؤمن است ، كه در جاى عدالت با كمال قدرت و جرأت اجراى عدالت كند ، و هيچ عاطفه نشان ندهد ؛ و در مورد عطوفت هم كمال محبت و شفقت را بنمايد . براى جامعه « مأمن » يعنى پناهگاه مسلمان و غير مسلمان در سايهء حكومت او در امن و آسايش باشد ؛ به راحتى زندگى كند و بيم نداشته باشد . اين كه مردم از اين حكام مىترسند ، براى اين است كه حكومت آنها روى قواعد و قوانين نيست ؛ قلدرى است . ليكن در حكومت شخصى مانند حضرت امير ( ع ) ، در حكومت اسلامى ، خوف براى كسانى است كه خائناند ؛ ظالمند ؛ متعدى و متجاوزند ؛ ولى براى عموم مردم ترس و نگرانى مفهوم ندارد .
در آيهء دوم مىفرمايد : . يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا أطيعُوا الله و أطيعُوا الرَّسُولَ وَأُوليِ الاْمْرِ مِنْكُم . . در روايت است كه آيهء اول ( . . ان تؤَدّوُا الاْماناتِ إلى اهلِها . . ) مربوط به ائمه ( ع ) است ، و آيهء حكم به عدل ( و إذا حكمتم بين الناس . . ) مربوط به امراء مىباشد ، و اين آيه ( أطيعوا الله . . ) خطاب به جامعهء مسلمين است . [2] به آنان امر مىفرمايد كه از خدا در احكام الهى و رسول اكرم ( ص ) و اولى الامر يعنى ائمه پيروى و اطاعت كنند از تعاليمشان پيروى و از احكام حكومتى آنان اطاعت نمايند .
عرض كردم كه اطاعت از اوامر خداى تعالى غير از اطاعت از رسول اكرم ( ص ) مىباشد . كليهء عباديات و غير عباديات ، احكام شرع الهى اوامر خداوندى است . رسول اكرم ( ص ) در باب نماز هيچ امرى ندارد و اگر مردم را به نماز وا مىدارد ، تاييد و اجراى حكم خداست . ما هم كه نماز مىخوانيم اطاعت امر خدا را مىكنيم .
و اطاعت از رسول اكرم ( ص ) غير از . طاعة الله . مىباشد . اوامر رسول اكرم ( ص ) آن

[1] بنى قريظه » يكى از قبايل يهوديان بودند كه در كنار مدينه سكونت داشتند و با پيغمبر اكرم ( ص ) پيمان دوستى منعقد كرده بودند ، ولى در هنگامهء جنگ « احزاب » ( خندق ) پيمان خود را شكستند و با قريش و غلطان بر عليه مسلمانان همپيمان شدند و مدينه را ناامن كردند ، پس از پيروزى مسلمانان پيغمبر ( ص ) آنها را در محاصره آورد و يهوديان بنى قريظه پذيرفتند كه سعد بن معاذ در بارهء آنان داورى كند . سعد حكم كرد كه مردان جنگى آنها به قتل رسند و زنان و فرزندان ايشان اسير ، اموال آنها بين مسلمانان تقسيم گردد . سيرة النبوية ، ابن هشام ، ج 3 ، 4 ص 233 - 246 . تاريخ طبرى ، ج 2 ، ص 245 .
[2] اصول كافى ، ج 1 ، ص 276 ، « كتاب الحجه » ، « باب ان الامام عليه السلام يعرف الامام الذى يكون من بعده » ، حديث 1 . تفسير برهان ، ج 1 ، ص 379 - 386 ، ذيل آيات 4 و 1 .

86