حكومت اسلام سلطنتى هم نيست ، تا چه رسد به شاهنشاهى و امپراطورى . [1] در اين نوع حكومتها حكام بر جان و مال مردم مسلط هستند و خودسرانه در آن دخل و تصرف مىكنند . اسلام از اين رويّه و طرز حكومت منزه است . به همين جهت ، در حكومت اسلامى بر خلاف ، رژيم سلطنت شاهنشاهى و امپراطورى اثرى از كاخهاى بزرگ ، عمارات كذايى ، خدم و حشم ، دفتر مخصوص ، دفتر وليعهد ، و ديگر لوازم سلطنت ، كه نصف يا بسيارى بودجهء مملكت را از بين مىبرد ، نيست . زندگى پيغمبر اكرم ( ص ) را كه رئيس دولت اسلام بود و حكومت مىكرد همه مىدانيد . بعد از آن حضرت نيز ، تا قبل از دورهء بنى اميه اين سيره و روش باقى بود . دو نفر اول سيرهء پيغمبر ( ص ) را در زندگى شخصى و ظاهرى حفظ كرده بودند ؛ گر چه در امور ديگر مخالفتها كردند ؛ كه انحراف فاحشْ دورهء عثمان ظاهر شد [2] همان انحرافهايى كه ما را امروز به اين مصيبتها دچار كرده است . در عهد حضرت امير المؤمنين ( ع ) طرز حكومت اصلاح شده و رويه و اسلوب حكومت صالح بود . آن حضرت با اين كه بر كشور پهناورى حكومت مىكرد ، كه ايران و مصر و حجاز و يمن از استانهاى آن بود ، طورى زندگى مىكرد كه يك طلبهء فقير هم نمىتواند زندگى كند . به حسب نقل ، وقتى كه دو پيراهن خريد ، يكى را كه بهتر بود به قنبر ( مستخدم خود ) داد و پيراهن ديگر را كه آستينش بلند بود براى خود برداشت و زيادى آستين را پاره كرده پيراهن آستين پاره را بر تن كرد . [3] در صورتى كه بر كشور بزرگ و پر جمعيت و پر درآمدى فرمانروائى مىكرد . هر گاه اين سيره حفظ مىشد و حكومت به شيوهء اسلام مىبود نه تسلط بر جان و مال مردم ، نه سلطنت و نه شاهنشاهى ، اين ظلمها و غارتگريها و دستبرد به خزانهء عمومى و فحشا و منكرات واقع نمىشد . بسيارى از اين مفاسد از همان هيئت حاكمه و خانوادهء حاكم مستبد و هوسران سرچشمه مىگيرد . اين حكام هستند كه اماكن فساد درست مىكنند ؛ مراكز فحشا و مىگسارى مىسازند و موقوفات را صرف ساختن سينما مىكنند .

[1] امپراتورى عنوان كشورهائى است با وسعت زياد ، داراى جمعيت بسيار ، مركب از ملل و نژادهاى مختلف كه تحت حكومت يك فرمانروا ( امپراتور ) وحدت يافته باشد .
[2] شرح نهج البلاغه ، ابن ابى الحديد ، ج 2 ، ص 126 - 161 ، شرح خطبهء 30 ؛ و ص 324 - 333 ، و ج 3 ، ص 3 - 69 ، شرح خطبهء 43 ؛ و ج 9 ، ص 3 - 30 ، شرح خطبهء 135 . و الغدير ، ج 8 ، ص 97 - 323 .
[3] بحار الأنوار ، ج 40 ، ص 324 .

46