قرآن كريم و سنت رسول اكرم ( ص ) معين گشته است . مجموعهء شرط همان احكام و قوانين اسلام است كه بايد رعايت و اجرا شود . از اين جهت حكومت اسلامى « حكومت قانون الهى بر مردم » است .
فرق اساسى حكومت اسلامى با حكومتهاى « مشروطهء سلطنتى » [1] و « جمهورى » [2] در همين است : در اين كه نمايندگان مردم ، يا شاه ، در اين گونه رژيمها به قانونگذارى مىپردازند ؛ در صورتى كه قدرت مقننه و اختيار تشريع در اسلام به خداوند متعال اختصاص يافته است . شارع مقدس اسلام يگانه قدرت مقننه است . هيچ كس حق قانونگذارى ندارد ؛ و هيچ قانونى جز حكم شارع را نمىتوان به مورد اجرا گذاشت . به همين سبب ، در حكومت اسلامى به جاى « مجلس قانونگذارى » كه يكى از سه دسته حكومت كنندگان را تشكيل مىدهد ، « مجلس برنامه ريزى » وجود دارد كه براى وزارتخانه هاى مختلف در پرتو احكام اسلام برنامه ترتيب مىدهد ؛ و با اين برنامه ها كيفيت انجام خدمات عمومى را در سراسر كشور تعيين مىكند .
مجموعهء قوانين اسلام كه در قرآن و سنت گرد آمده توسط مسلمانان پذيرفته و مطاع شناخته شده است . اين توافق و پذيرفتن كار حكومت را آسان نموده و به خود مردم متعلق كرده است . در صورتى كه در حكومتهاى جمهورى و مشروطهء سلطنتى ، اكثريت كسانى كه خود را نمايندهء اكثريت مردم معرفى مىنمايند هر چه خواستند به نام « قانون » تصويب كرده ، سپس بر همهء مردم تحميل مىكنند .
حكومت اسلام حكومت قانون است . در اين طرز حكومت ، حاكميت منحصر به خداست و قانونْ فرمان و حكم خداست . قانون اسلام ، يا فرمان خدا ، بر همهء افراد و بر

[1] پادشاهى يا سلطنت شكلى است از نظام حكومت كه در آن رئيس كشور عنوان پادشاه يا ملكه دارد . ويژگى اين نوع نظام جانشينى ارثى است اگر چه گاه به صورت انتخاب از سوى شاه يا ديگران انجام مىپذيرد . حكومت سلطنتى گاه نامحدود است و تمامى اقتدارات دولتى در دست شاه بوده و قواى سه گانه از او ناشى مىشود كه آن را سلطنت مطلقه گويند . و گاه اقتدارات شاه توسط مجلس قانونگذارى محدود مىشود و وضع قوانين به نمايندگان مردم تفويض مىگردد . اين نوع حكومت را « سلطنت مشروطه » نامند .
[2] جمهورى نوعى حكومت است كه زمام دار آن توسط رأى مستقيم يا غير مستقيم مردم انتخاب مىشود . در اين شكل از حكومت توارث دخالتى ندارد و مدّت رياست محدود است . جمهورى رژيم كشورهائى است كه دموكراسى پارلمانى دارند ، امّا گاه بر حكومتهاى ديكتاتورى غير سلطنتى نيز اطلاق مىشود .

44