دست نشاندهء استعمار كه مىخواهند در بلاد اسلامى چنين كارهايى را رواج بدهند ، البته اسلام را ناقص مىبينند ، و مجبورند براى اين كارها قانونش را از انگليس و فرانسه و بلژيك ، و اخيراً از آمريكا ، وارد كنند ! اين كه اسلام مقرراتى براى سر و صورت دادن به اين كارهاى ناروا ندارد ، از كمالات اسلام است ؛ از افتخارات اسلام است .
توطئه‌اى كه دولت استعمارى انگليس در آغاز مشروطه كرد به دو منظور بود : يكى ، كه در همان موقع فاش شد ، اين بود كه نفوذ روسيهء تزارى را در ايران از بين ببرد . و ديگرى همين كه با آوردن قوانين غربى احكام اسلام را از ميدان عمل و اجرا خارج كند .
تحميل قوانين بيگانه بر جامعهء اسلامى ما منشاء گرفتاريها و مشكلات بسيار شده است . اشخاص مطلعى الان در عدليه هستند كه از قوانين دادگسترى و طرز كار آن شكايتها دارند . اگر كسى گرفتار دادگسترى فعلى ايران يا ساير كشورهاى مشابه آن شود ، يك عمر بايد زحمت بكشد تا مطلبى را ثابت كند . وكيل متبحرى كه در جوانى ديده بوديم مىگفته محاكمه‌اى را كه بين دو دسته است من تا آخر عمرم در ميان قوانين و چرخ و پر دستگاه دادگسترى مىچرخانم ! و بعد از من پسرم اين كار را ادامه خواهد داد ! الان درست همين طور شده است ؛ مگر در مورد پرونده هايى كه اعمال نفوذ مىشود كه البته به سرعت ، ولى به ناحق رسيدگى و تمام مىشود . قوانين فعلى دادگسترى براى مردم جز زحمت ، جز بازماندن از كار و زندگى ، جز اين كه استفاده هاى غير مشروع از آنها بشود نتيجه‌اى ندارد . كمتر كسى به حقوق حقهء خود مىرسد . تازه در حل و فصل دعاوى همهء جهات بايد رعايت شود ، نه اين كه [ فقط ] هر كس به حق خود برسد . بايد ضمناً وقت مردم ، كيفيت زندگى و كارهاى طرفين دعوى ملاحظه شود و هر چه ساده تر و سريعتر انجام بگيرد . دعوايى كه آن وقتها قاضى شرع در ظرف دو سه روز حل و فصل مىكرد ، حالا در بيست سال هم تمام نمىشود ! در اين مدت ، جوانان ، پير مردان و مستمندان بايد هر روز صبح تا عصر به دادگسترى بروند و در راهروها و پشت ميزها سرگردان باشند ؛ آخرش هم معلوم نمىشود كه چه شد . هر كدام كه زرنگتر و براى رشوه دادن دست و دل بازتر باشند ، كار خود را به ناحق هم كه شده زودتر از پيش مىبرند ؛ و گر نه تا آخر عمر بايد بلا تكليف و سرگردان بمانند .
گاهى در كتابها و روز نامه هايشان مىنويسند كه احكام جزايى اسلام احكام خشنى است ! حتى يك نفر با كمال بى آبرويى نوشته بود احكام خشنى است كه از اعراب پيدا شده

15