نظامات و قوانين ندارد ؛ طرز حكومت و قوانين حكومتى نياورده است . اسلام فقط احكام حيض و نفاس است . اخلاقياتى هم دارد ؛ اما راجع به زندگى و ادارهء جامعه چيزى ندارد . تبليغات سوء آنها متأسفانه مؤثر واقع شده است . الآن گذشته از عامهء مردم ، طبقهء تحصيل كرده ، چه دانشگاهى و چه بسيارى از محصلين روحانى ، اسلام را درست نفهميده‌اند و از آن تصور خطايى دارند . همانطور كه مردم افراد غريب را نمىشناسد ، اسلام را هم نمىشناسد و [ اسلام ] در ميان مردم دنيا به وضع غربت زندگى مىكند . چنانچه كسى بخواهد اسلام را آن طور كه هست معرفى كند ، مردم به اين زوديها باورشان نمىآيد ؛ بلكه عمال استعمار در حوزه ها هياهو و جنجال به پا مىكنند .
براى اين كه كمى معلوم شود فرق ميان اسلام و آن چه به عنوان اسلام معرفى مىشود تا چه حد است ، شما را توجه مىدهم به تفاوتى كه ميان « قرآن » و كتب حديث ، با رساله هاى عمليه هست : قرآن و كتابهاى حديث ، كه منابع احكام و دستورات اسلام است ، با رساله هاى عمليه ، كه توسط مجتهدين عصر و مراجع نوشته مىشود ، از لحاظ جامعيت و اثرى كه در زندگانى اجتماعى مىتواند داشته باشد ، به كلى تفاوت دارد . نسبت اجتماعيات قرآن با آيات عبادى آن ، از نسبت صد به يك هم بيشتر است ! از يك دوره كتاب حديث كه حدود پنجاه كتاب [1] است و همهء احكام اسلام را در بر دارد ، سه چهار كتاب مربوط به عبادات و وظايف انسان نسبت به پروردگار است ، مقدارى از احكام هم مربوط به اخلاقيات است ؛ بقيه همه مربوط به اجتماعيات ، اقتصاديات ، حقوق ، و سياست و تدبير جامعه است .
شما آقايان ، كه نسل جوان هستيد و ان شاء الله براى آيندهء اسلام مفيد خواهيد بود ، لازم است در تعقيب مطالب مختصرى كه بنده عرض مىكنم در طول حيات خود در معرفى نظامات و قوانين اسلام جديت كنيد . به هر صورتى كه مفيدتر تشخيص مىدهيد ، كتباً ، شفاهاً ، مردم را آگاه كنيد كه اسلام از ابتداى نهضت خود چه گرفتاريهايى داشته ، و هم اكنون چه دشمنان و مصايبى دارد . نگذاريد حقيقت و ماهيت اسلام مخفى بماند ، و

[1] « كتاب » در اصطلاح اهل فقه و حديث به ابوابى گفته مىشود كه در آنها احاديث مربوط به يك موضوع جمعآورى شده ، يا احكام خاص يك موضوع مورد بحث قرار گرفته است . مانند « كتاب التوحيد » ، « كتاب الايمان و الكفر » ، « كتاب الصلاة » و مانند آن . فى المثل دوره كافى در حديث شامل 35 « كتاب » است و يا شرائع الاسلام در فقه 50 « كتاب » دارد .

11