محدثان در اين دوره اطلاق شده است .
در كتابهاى علم رجال از برخى از فقهاء اين مكتب و گرايش آنان صريحا ياد شده است مانند أبو الحسين الناشى ، علي بن عبد الله بن وصيف ( م 366 ) كه گفته اند در فقه به روش أهل ظاهر سخن مى گفت [135] . ليكن به خاطر عدم وجود استدلال و مبناى اجتهادي در اين مكتب ، و نبودن هيچ گونه فكر نو و تازه اى در ميان آنان ، آراء و انظار فقهى هواداران اين روش كه چيزى جز مفاد أحاديث مذهبي نبوده است ارزش فقهى مستقل نيافته و در متون و مآخذ مربوط بدان اعتنا نشده است [136] ، ولى نظرات كلينى وصدوق از گروه أول در منابع فقهى نقل مى شود [137] .
اين مكتب كه نخست در دوره حضور يكى از دوگرايش رايج در جامعه علمي شيعه بود در روزگار غيبت صغرى اندك اندك بر مراكز علمي و محيط فكرى شيعي چيره گرديد و گرايش عقلي كلامي و فقهى را كه بر أساس اجتهاد واستدلال متكى بود بالكل مغلوب ساخت . مركز علمي قم كه در آن هنگام بزرگ ترين و مهمترين مجمع مذهبي شيعي بود به طور كامل در اختيار اين مكتب قرار داشت وفقها قميين همگى از محدثان [138] ، و مخالف با هرگونه استدلال و اجتهاد و تفكر عقلانى در جامعه شيعي بوده اند . اكثريت قاطع فقهاء شيعي در اين دوره تا أواخر قرن چهارم جزء پيروان اين مكتب قرار داشته اند [139] .
اين مكتب چنان كه خواهيم ديد در أواخر قرن چهارم و أوائل قرن پنجم با كوشش و تلاش شيخ مفيد و شاگردش شريف مرتضى درهم كوبيده شد ، گرچه چند تنى به صورت پراكنده تا دوره هاى بعد از هواداران آن باقي مانده بودند [140] ليكن ديگر هيچ گونه اثر و تأثيرى در محيط علمي شيعه نداشتند .
در آثار مفيد و مرتضى شيوه فقهى و أصول معتقدات هواداران اين مكتب به خوبى نشان داده شده است [141] .

= 169 و 178 / سيد شريف ، شرح مواقف : 629 و 178 / محصول فخررازى ( به نقل كشف القناع : 203 ) .
[135] فهرست شيخ : 89 / قهپايى 4 : 233 .
[136] رسالة في الرد على أصحاب العدد ، مرتضى : 130 ب / التبانيات أو : 2 / جوابات المسائل الموصلية الثالثة : 40 الف .
[137] معتبر محقق حلى : 7 / هداية الطالبين صاحب مدارك : 4 پ / مقابس كاظمى : 23 .
[138] رسالة في ابطال العمل باخبار الآحاد ، مرتضى : 142 ب / فتونى ، تنزيه القميين : 4 . نيز ببينيد فهرست شيخ : 157 .
[139] عده شيخ : 248 / علامه ، نهاية الوصول : 200 پ .
[140] النقض : 568 .
[141] رجوع شود به سرويه مفيد : 222 و 223 / تصحيح الاعتقاد أو : 222 / عكبريه أو : 59 ر / جواب أهل الحاير همو : 112 و 116 / رسالة في الرد على أصحاب العدد أو : 124 / الموصلية الثالثة مرتضى : 140 الف / تبانيات أو : 2 / رسالة في الرد على أصحاب =

39