إسم الكتاب : مقدمه‌اى بر فقه شيعه ( فارسي ) ( عدد الصفحات : 425)

تفريع واستنتاج احكام جزئي را به عهده پيروان خويش گذارده اند [58] . اين نكته را گاه حتى در پاسخ سؤالات أصحاب خويش خاطرنشان ساخته وبدانان تذكر مى داده اند كه پاسخ مسأله ايشان با روش استدلالي و اجتهادي از أصول كلى ومسلم حقوقى اسلامى قابل استنتاج و استنباط است [59] . در برخى از روايات به روشنى تمام طرز اجتهاد صحيح و روش فقه استدلالي را بر أساس سنت شخصا پيروى نموده ، و از اين راه تبعيت از اين شيوه را به ياران و أصحاب خويش آموخته اند [60] .
2 ) دوره حضور امامان از نظر تنوع گرايشهاى اعتقادي ميان شيعيان و أصحاب أئمة ، دوره اى كاملا ممتاز است . بسيارى از أصحاب أئمة و دانشمندان شيعي در آن اعصار متكلمانى برجسته بوده [61] ، و آراء و انظار دقيقى در مسائل كلامي از برخى از آنان چون هشام بن الحكم وهشام بن سالم وزرارة بن أعين ومؤمن الطاق ويونس بن عبد الرحمن ( از قرن دوم ) وبزنطى و فضل بن شاذان ( از قرن سوم ) نقل شده است [62] . بسيارى از مكتب هاى كلامي ديگر رايج در آن اعصار ، در ميان متكلمان شيعي قرون أولية هوادار داشته [63] كه امروزه وجود چنين گرايشهايى در ميان شيعيان آن عصر با تعجب تلقى مى شود . دانشمندان متأخر از وجود همين گرايشها نتيجة گيرى كرده اند كه در مذهب شيعي جز در مورد پنج أصل بنيادى مذهب هر گونه نظر و رأى مستند به طرز تفكر شخصي آزاد ومجاز است [64] .
اختلافات مكتبى در مسائل كلامي موجب پيدايش گروهها و دسته بنديهاى مختلف ، وپديد

[58] " علينا القاء الأصول وعليكم بالتفريع " جامع بزنطى : 477 / وسائل الشيعة 18 : 41 / الحق المبين فيض : 7 .
[59] از باب نمونه ببينيد كافى 3 : 33 / تهذيب 1 : 363 / استبصار 1 : 77 - 78 / وسائل 1 : 327 / جامع أحاديث الشيعة 1 : 116 - 118 .
[60] براي نمونه رجوع شود به كافى 3 : 83 - 88 / وسائل 2 : 538 - 539 و 542 و 546 و 547 - 548 .
[61] رجوع شود به كتاب خاندان نوبختى ، عباس اقبال ، به خصوص صفحات 75 - 84 .
[62] از جمله ببينيد توحيد صدوق : 97 - 104 / الفصول المختارة مفيد : 119 - 121 أوائل المقالات أو : 131 / كشى : 268 ، 275 و 284 - 285 و 490 و 540 - 544 / قهپايى 6 : 8 / رضى الدين قزوينى ، ضيافة الاخوان : 180 - 181 / بحار . 3 : 288 و 300 و 303 و 305 / تعليقات منهج المقال بهبهانى : 8 / كشف القناع كاظمى : 198 - 200 / أبو علي : 45 و 346 تنقيح المقال : مقدمه : 208 - 209 كاظمى نگارنده مقابس آراء و معتقدات كلامي أصحاب أئمة را در كتابي با نام المناهج گردآورده است ( كشف القناع : 71 ) . نيز ببينيد صفائى ، 36 - 68 ، نيز آراء نوبختيان در أوائل المقالات مفيد .
[63] ببينيد المسائل السروية مفيد : 221 / أوائل المقالات : 77 / مرتضى ، رسالة في ابطال العمل باخبار الآحاد : 142 ب / شيخ ، عده : 54 - 55 / همو ، فهرست : 190 / ابن شهرآشوب ، معالم العلماء : 126 / جامع الرواة اردبيلى 2 : 234 / بحار 3 : 304 / فتونى ، تنزيه القميين : 4 / قهپايى 5 : 177 / نجاشي : 289 .
[64] أبو علي : 45 و 346 .

31