صفوان عن العيص بن القاسم قال سألت أبا عبد الله صلوات الله عليه عن الحجّاج من الكوفة يبدؤن بالمدينة أفضل أو بمكَّة فقال بالمدينة ) ( 1 ) چنين گويد مصنف اين كتاب ابن بابويه كه خدا از أو خوشنود باد كه اين اخبار وارد نشده است مگر نظر به كسى كه اختيار بدست أو باشد و قادر باشد كه ابتدأ بهر يك از اين دو كه خواهد تواند نمود كه از مكة ابتدأ كند يا از مدينه به آن كه أمير حاج باشد يا باطلاعه به حج رود ، و اما كسى كه تابع باشد كه از هر طرف كه روند أو را اختياري نباشد و خواستن و نخواستن أو را مدخلى نباشد مثل حال ما پس اگر از راه مدينه روند و أو با ايشان رود البتة أفضل آنست كه زيارة كند زيرا كه جايز نيست كه بيايد با حاجيان بر در مدينه مشرفه و داخل مدينه نشود ، و زيارة قبر رسول خدا و أئمة هدى صلوات الله عليهم را به جا نياورد و به مشاهد مشرفه حضرت أئمة صلوات الله عليه يا مشاهد شهداء أحد و مشهد حضرت فاطمه زهرا و فاطمة بنت أسد صلوات الله عليهم نرود به انتظار برگشتن ، بسا باشد كه از اين راه بر نگردند يا فوت شود به مدينه نرسيده ، و در اين صورت أفضل آنست كه از مدينه ابتدأ كند و زيارة را به جا آورد ، و اين است يعنى محمول بر اينست از جهة جمع بين الاخبار ، نه به سبب وجوهى كه صدوق گفته است زيرا كه علت مشتركست و فايده اش در اين ظاهر مىشود كه اليوم اگر از راه شام روند دو مرتبه داخل مدينه مىشوند و اگر از راه عراقين رود وقت برگشتن به مدينه مىآيند آيا از راه شام بهتر است رفتن يا از راه عراق و در اين صورت دو خبر متعارضند و يكى را تأويل مىبايد كرد ، و صدوق رعايت كثرت كرده است و ترجيح تقديم مكة كرده است ، و حديث صفوان كه به بيست و چهار سند صحيح ، و يك حسن كالصحيح منقولست از عيص كه گفت سؤال كردم از حضرت امام جعفر

472