حمد و مدحي است كه مطلوب شارع است ، و اگر هجو رسول خدا و أئمة هدى صلوات الله عليهم باشد كفر است ، و هر كه بشنود آن شاعر را مىتوان كشت اگر أيمن باشد از كشته شدن و اگر محتمل الامرين باشد و صريح نباشد در مذمّت چنانكه بسيار است كه مقصود ايشان مدح است و در متعارف ذم است چنين شعري را نمىبايد خواند و حكم بكفر قايلش نمىبايد كرد و اگر هجو كفار باشد بد نيست مگر آن كه سبب اين شود كه كفار هجو حضرات كنند به سبب اين هجو كه در اين صورت حرامست چنانكه حق سبحانه و تعالى فرموده است كه * ( وَلا تَسُبُّوا الَّذِينَ يَدْعُونَ ) * الخ يعنى شما دشنام مدهيد كفار را يا بتان ايشان را كه ايشان سب الهى مىكنند و در اخبار بسيار وارد است كه مراد از سب خدا سب دوستان حق سبحانه و تعالى است و هجو أهل سنت يا فرق مبتدعه مثل غير اثنى عشرى از فرق شيعه مىتوان كرد اگر سبب سبّ ايشان نشود و غالبا مىشود أولى آنست كه نكنند .
و اما هجو شيعيان صالح يا مستور الحال البتة حرامست و بدترين أنواع غيبت و ايذا حرامست و أحوط آنست كه هجو فساق نيز نكنند و اما مدح پسران ساده مشهور ميان علما حرامست اگر چه آن ممدوح معروف نباشد چون سبب تعشق به ايشان مىشود و اشعارى كه مدح زلف و خال زنان مطلق كنند و زنى مخصوص منظور نباشد مكروهست و اگر زن خاصي باشد و شوهر نداشته باشد بد نيست اگر آن زن يا خويشان أو را بد نيايد چون أكثر أوقات سبب فضيحت است ، و غيبت يا ايذاء محرم است در صورتي كه مكروه باشد در سفر كراهتش زائل مىشود به اعتبار آن كه چون أكثر أوقات خلقها تنگ مىشود و خواندن اشعار خلق را نيكو مىكند و اگر اشعارى

346