و على بن ابراهيم در تفسير خود ذكر كرده است كه فلق چاهيست در جهنم كه اهل جهنم از سختى گرمى او فرياد مىكنند و پناه به خدا مىبرند از عذاب آن و اين چاه از حق سبحانه و تعالى سؤال كرد كه او را رخصت دهد كه نفسى بكشد پس چون نفسى كشيد جهنم را سوخت و در آن چاه صندوقى است از آتش كه اهل آن چاه پناه به خدا مىبرند از شدت گرمى آن صندوق و اين صندوق تابوتى است كه شش كس از پيشينيان و شش كس از پسينيان در آن تابوت خواهند بود اما آن شش كس پيشينيان .
يكى قابيل است كه هابيل را كشت ، ديگر نمرود است ، ديگر فرعون است ، ديگر سامرى ، ديگر شخصى است كه يهودان را گمراه كرد ، ديگر كسى است كه نصارى را اضلال نمود .
و اما شش آخرين اوّلى ، و دويمى و سومى و معاويه و سر خوارج و ابن ملجمند .
و ابو حمزه ثمالى اين حديث را روايت كرده است و منافاتى نيست ميان اين اقوال ممكن است كه همه مراد باشد اما در امثال اين آيات جزم بيكى يا مجموع مشكل است از شر هر چه حق سبحانه و تعالى آفريده است از آدميان و درندگان و گزندگان و هر شرى ، و از شر شب تار وقتى كه در آيد چون شيطان بزرگ لشكر خود را پهن مىكند در دو ساعت يكى در وقت غروب تا وقت ذهاب حمره مغربيه ، و دويم از طلوع صبح تا طلوع آفتاب و اين دو ساعت را ساعت غفلت مىگويند كه چون ساعت عبادتست شياطين سعى مىنمايند كه بنده را از عبادت الهى غافل سازند ، يا از شر هر كه و هر چه نازل شود بشر ، يا از شر خسوف قمر و از شر زنان ساحره كه مىدمند در گره ها چون طريق ساحران آنست كه چيزهاى باطل مىخوانند و گره مىزنند و بر آن مىدمند ، و از شر

165