حال اين مضمون در آيات متكثره قطع نظر از اخبار متواتره وارد است كه ميت خوشحال مىشود به سبب ترحمى كه ديگران از جهت او كنند يا استغفار از جهت او كنند چنان كه زنده خوشحال مىشود به هديه كه از جهت او بياورند بلكه به مراتب شتى بهتر است چون سبب نجات از عذاب و دخول جنت است و تشبيه به اعتبار اصل خوشحالى است .
( ويجوز ان يجعل الرّجل حجّته او عمرته او بعض صلاته او بعض طوافه لبعض اهله و هو ميّت فينتفع به [1] حتّى انّه ليكون مسخوطا عليه فيغفر له و يكون مضيّقا عليه فيوسّع له و يعلم الميّت بذلك و لو انّ رجلا فعل ذلك عن ناصب لخفّف عنه و البرّ و الصّلة و الحجّ يجعل للميّت و الحىّ و امّا الصّلاة فلا يجوز عن الحىّ ) و جايز است كه شخصى حج يا عمره خود را يا بعضى از نماز يا بعضى از طواف را از جهت بعضى از اهل خود كند كه مرده باشد و از آن نفع مىيابد تا آن كه بسيار باشد كه آن شخص مستوجب غضب الهى شده باشد و او را بيامرزند يا در تنگى قبر يا غير آن مبتلا باشد و به سبب اين عبادات بر او فراخ گردانند و از آن شدت و سختى خلاص شود و آن ميت را نيز اعلام مىكنند كه اين فرج از براى تو از جهت عبادت فلانى شد و اگر شخصى اينها را از جهت دشمن اهل بيت كند سبب تخفيف عذاب او مىشود با آن كه از همه كفار بدترند .
و بعضى گفته‌اند كه اگر پدرش ناصبى باشد نفع مىكند و از جهت غير پدر نفع نمىكند چنان كه در كتاب حج خواهد آمد و تصدقات يا ثواب بر والدين و احسان به ايشان را و احسان به مؤمنان يا ثواب صله رحم را و حج را و همچنين

[1] و ينتفع به . خ .

485