چنين صلواتى بر آن حضرت فرستادن چون آن حضرت را و آل آن حضرت را در اعلى مراتب خوبيهاى ذاتى و صفاتى آفريده‌اى صلوات الله عليهم اجمعين .
و ظاهرا در اين عبارت سهوى از نساخ واقع شده است و مناسب آنست كه جمله و بارك على محمد و آل محمد مقدم باشد بر جمله و ارحم محمدا و آل محمد به قرينه كافضل ما صليت و باركت و ترحمت و در همه جا نيز مقدم است همه در دعاها ، و هم در احاديث ، و هم در فقه رضوى كه ظاهرا اصل اين خبر است ، و زياد و كم كرده است به اعتبار اخبارى ديگر و ممكن است كه خبرى ديگر باشد و الله تعالى يعلم .
( ويكبّر الثّالثة و يقول اللَّهمّ اغفر للمؤمنين و المؤمنات و المسلمين و المسلمات الاحياء منهم و الاموات ) و تكبير سيم مىگويد و مىگويد اين دعا را كه ترجمه اش اينست كه خداوندا بيامرز گناهان مردان مؤمن و زنان مؤمنه را و مردان مسلمان و زنان مسلمان را زندگان ايشان را و مردگان ايشان را . و مراد از مؤمن در اينجا شيعيان اثنى عشرى صالحند كه گناهان كبيره نكنند و اصرار بر گناهان صغيره نداشته باشند و مراد از مسلمان شيعه اثنى عشرى غير عادل است چنان كه خواهد آمد كه دعاى سنيان لعنت است بر ايشان و ايشان كافرند و منافق .
و محتمل است كه مراد عكس باشد چنان كه اكثر متكلمين بر آنند كه مؤمن كسى است كه اعتقاداتش صحيح باشد و اثنى عشرى باشد اگر چه فاسق باشد و مسلمان آنست كه منقاد شريعت مقدسه باشد به آن كه عادل باشد و ممكن است كه هر دو به يك معنى باشد چنان كه حق سبحانه و تعالى فرموده است كه * ( إِنَّ الدِّينَ عِنْدَ الله الإِسْلامُ ) * يعنى دين حق نزد حق سبحانه و تعالى اسلام است و به اجماع علما اين معنى ايمان است و بنا بر اين محتمل است كه دعا از جهت

330