بايد كرد اصلى است كه به آن عمل مىبايد كرد و خبر دويم كه گفته است غسل نكند و وضو بسازد بر سبيل رخصت است يعنى اگر متعذر ، يا متعسر باشد غسل وضو قايم مقام غسل است .
و محتمل است كه مراد صدوق اين باشد كه هر جا وارد شده است كه غسل كنند بر سبيل اولويت و افضليت است و حديث دويم بيان جواز ترك غسل است ليكن حديثى كه صدوق نقل كرده است در كتب حديث به اين عنوان نديده‌ام بلكه اشبه اخبار به آن چه صدوق گفته است حديث حسن جميل بن دراج است كه گفت سؤال كردم از حضرت امام جعفر صادق صلوات الله عليه كه هر گاه شخصى جنب شود و فراموش كند بول را تا غسل كند و بعد از غسل آبى ببيند آيا مرتبه ديگر غسل مىكند ؟ حضرت فرمودند كه نه رگهاى پشت فشرده شده است و اين آب آمده است .
و در اين حديث و سه حديث ديگر ضعيف كه قريب به اين است و حضرت فرمودند كه حق سبحانه و تعالى غسل مرتبه ديگر را از او وضع نموده است چون بول را فراموش كرده است ، و دو حديث مشتمل است بر نسيان ، و دو حديث ديگر كه نسيان ندارد شيخ حمل بر نسيان كرده است .
و جمع شيخ بهتر است از جمع صدوق زيرا كه در اين چهار حديث وضو نيست و آن كه صدوق ذكر كرده است كه اين آب از حبائل است قرينه آنست كه وضو نبايد كرد و در هر جا كه حضرات صلوات الله عليهم اين عبارت را مىآورند از جهت نفى وضو مىآورند و بر تقديرى كه لفظ وضو سهوا زياد نشده باشد البته حمل بر استحباب مىبايد كرد .
و محتمل است جمع بين الاخبار به اين عنوان كه احاديث اعاده غسل محمول بر استحباب باشد بنا بر آن كه يقين در طهارت حاصل است و شك در حدث حكم به طهارت بايد كرد . و اكثر علما كه عمل به احاديث اعاده غسل

595