كافى است احتياج به يقين نيست .
و هر منصفى مىداند كه يقين حاصل است و جميع مراتب بحثهاى اصوليان مبتنى بر شكوكى است كه از وهم ناشى است به اعتبار كثرت مزاولت بر آن و اگر وهم را از ميان بردارند عقول در همه امور مستقل است و ليكن كار واهمه همگى باطل است و اكثر طلبه آن را دقت ناميده‌اند و به آن افتخار مىنمايند فتدبر .
( وقال ابو جعفر صلوات الله عليه انّ رسول الله صلَّى الله عليه و آله كان يكثر السّواك و ليس بواجب فلا يضرّك تركه فى فرط الايّام ) و حضرت امام محمد باقر صلوات الله عليه فرمودند كه حضرت رسول الله صلى الله عليه و آله بسيار مسواك مىكردند و واجب نيست كه به ترك آن عقوبت الهى باشد بلكه سنت مؤكد است پس ضرر ندارد كه كسى آن را چند روزى ترك نمايد .
و لفظ فرط را از دو روز تا پانزده روز استعمال مىكنند و ظاهرا مراد از اينجا آن است كه به سه روز نرسد و اگر برسد از آن نگذرد چنان كه در حديث كالصحيح از آن حضرت صلوات الله عليه منقولست كه مىبايد كه سه روز بر تو نگذرد كه مسواك نكنى اگر همه محض گردانيدن مسواك باشد به دندانها .
( ولا باس ان يستاك الصّائم فى شهر رمضان أيّ النّهار شاء ) يعنى باكى نيست كه مسواك كند روزه دار در ماه رمضان در هر وقتى از روز كه خواهد خواه پيش از پيشين باشد و خواه بعد از آن . و اين مضمون روايت كالصحيحى است از حضرت امام جعفر صادق صلوات الله عليه .
و در حديث صحيح از آن حضرت وارد شده است كه از آن حضرت پرسيدند كه آيا صايم مسواك مىتواند كرد به آب يا به چوب تر كه مزه او را بيابد ؟ حضرت فرمودند كه باكى نيست . و ليكن در حديث صحيحى ديگر وارد

457