شود ، و يا آن كه در اين حال همين مىخواستند كه استنجا كنند و بس و هنوز دست نشسته بودند اول بر دست چپ ريختند و استنجا كردند و بعد از آن دستها را از جهة وضو شسته باشند و محمد آن را ذكر نكرده باشد .
و يا آن كه آب را پيشتر ريخته باشند كه هم دست چپ شسته شده باشد و هم استنجا كرده باشند و چون مضمضه كرده باشند بدست چپ آب را بدست راست كرده باشند بيشترك كه هم دست شسته باشند و هم مضمضه كرده باشند ، و محتملست كه دست چپ نجس بوده باشد كج كرده باشند و آب بر آن ريخته باشند كه پاك شده باشد و آبى از جهة استنجا برداشته استنجا كرده باشند .
( ثمّ قال بسم الله و الحمد للَّه الَّذى جعل الماء طهورا و لم يجعله نجسا ) چون مقدمه افعال وضو بود و آب را ديده بودند بسم الله را از جهة شروع گفتند و حمد را از جهة نعمت آب به جا آوردند يعنى استعانت و ياورى در جميع كارها خصوصا در وضو از جناب اقدس خداوندى مىخواهم كه جميع كمالات مخصوص اوست و مستحق عبوديت اوست يا استعانت از اسم او مىخواهم يا از اسم الله به اعتبار جامعيت كمالات يا تبرك مىجويم كه اين كار مبارك باشد چون در اول كار نام او مىبرم و پيشتر مذكور شد كه حضرات ائمه مقدسين صلوات الله عليهم باء را از براى استعانت گرفته‌اند و به تذلل اقربست .
و در بعضى نسخ و با لله هست اما در فى ، و يب [1] نيست و خواندن بد نيست و بنا بر آن كه باشد يك احتمال آنست كه اول استعانت باسم الهى بجويند و بعد از آن بذات او ، يا آن كه و با لله حال باشد و معنى اين باشد كه استعانت بذات اقدس يا اسم مقدس مىجويم و چون نجويم كه وجود و لوازم وجود من

[1] فى : اشاره است به كافى كلينى . و تهذيب : اشاره است به تهذيب شيخ طوسى . و فيهما اشاره بهر دو است . از جهت اختصار متعارف اصحاب است . منه قدس سره .

395