است مگر مخلصان را كه به رياضات بسيار به مرتبه محبت الهى رسيده باشند و عاشق شده باشند اين معنى ممكن است و الا نيت نيست بلكه خطور بال است چيزى چند در خاطرش مىگذرد و دلش از آن خبر ندارد ، يا خبر دارد و مىداند كه كاذبست .
( وسيّله على اطراف لحيته ) يعنى آب را بر رو گذاشت و بسم الله گفت و دست را با آب به زودى به زير آورد كه آب بر اطراف محاسن او جارى شد ، و بهتر آنست كه رو را پيش آورد و سر را پس برد تا آب همه روى او را فرا گيرد ، و اكثر مردم آب را بر پيشانى مىزنند و دست خالى را بر روى مىكشند و آب به جايى نمىرسد ، و بعوض غسل مسح بفعل مىآورند و صحيح نيست يا مكرر آب بر رو مىريزند تا خاطر جمع شود و ليكن در آب اسراف كرده‌اند و بد است . و از آن كه حضرت آب را بر پيشانى گذاشتند و به پائين آوردند اكثر علما استدلال كرده‌اند كه واجب است كه ابتدا از بالا كنند چون در بيان وضوى واجب است و لهذا دست نشستند و مضمضه و استنشاق سنت را نفرمودند .
و جمعى گفته‌اند كه چون رو شستن هر گاه خواهند به يك كف باشد از باب افعال طبيعت همه كس ابتدا از اعلى مىكنند پس ممكن است كه از باب افعال طبيعت باشد و باز در اين وضو سنتهاى بسيار هست پس جزم بوجوب مشكل است و حضرات در بيان وضو بيانى نفرموده‌اند كه ابتدا از بالا بكنند و اگر در كار بود بيان مىفرمودند .
مجملا دغدغه نيست كه ابتدا از بالا بهتر است و در اين نيز دغدغه نيست كه همين كه أولا آب را به پيشانى رسانند كافى است لازم نيست كه از بالاى مو بريزند چنان كه اكثر مردمان چنين مىكنند زيرا كه حديثى كه در آن واقع شده است ابتدا از اعلى همين است و در اين حديث پيشانى است بالاتر نيست . و ظاهر اطراف لحيه آنست كه كل محاسن را آب رسانيدند و دغدغه در اين نيست كه

374