و عبد الله بن مسكان ، و جميل بن درّاج ، و حماد بن عثمان ، و صفوان بن يحيى ، و ابان بن عثمان ، و عبد الله بن بكير ، و عثمان بن عيسى ، و فضالة بن ايوب ، و محمد بن ابى عمير ، و حماد بن عيسى ، و احمد بن محمد بن ابى نصر البزنطيّ ، و حسن بن محبوب ، و حسن بن على بن فضال ، و ظاهرش آنست كه هر حديثى كه صحيح باشد طريق آن به ايشان صحيح است و حال ما بعد از آن را نظر نمىكنند چون اين جماعت تا چيزى نزد ايشان يقينى نبوده است در كتاب خود داخل نمىكرده‌اند پس اگر ما بعد ايشان ضعيف يا مرسل بوده باشد ضرر ندارد چون اين جماعت علم به آن خبر داشته‌اند به تواتر يا غير آن از اسباب علم و ليكن چون بعضى از متأخرين در چنين حديثى تأمّل دارند بنده امثال اين مراسيل را كالصحيح مىنامم از جهة موافقت ايشان .
و همچنين است احاديث مرسل محمد بن يعقوب كلينى ، و محمّد بن بابويه قمى بلكه جميع احاديث ايشان كه در كافى و من لا يحضر است همه را صحيح مىتوان گفت چون شهادت اين دو شيخ بزرگوار كمتر از شهادت اصحاب رجال نيست يقينا بلكه بهتر است از جهة آن كه ايشان كه صحيح مىگويند معنى آن است كه يقين كه حضرات ائمه معصومين صلوات الله عليهم فرموده‌اند به وجوهى كه ايشان را يقين حاصل شده است و متأخران كه صحيح مىگويند ، معنى آن آنست كه جماعتى كه روايت كرده‌اند ثقه بوده‌اند .
و محتمل است كذب و سهو هر يك و غرض بنده از اين ضبط باصطلاح متأخرين اين است كه چون اكثر مردم به آن مأنوس شدند مخالفت ايشان سبب عدم اعتماد ايشان مىشود با آن كه در وقت تعارض حديث فائده دارد چنان كه در حديث عمر بن حنظله گذشت و آن چه مجهول الحال است او را قوى ناميده‌ام چنان كه شهيد اوّل عليه الرحمه نيز كرده است و به آن معنى اول نيز اشاره نموده است كه حكم به صحت حديثى كرده است از حسن بن محبوب عن بعض

105