< فهرس الموضوعات > فائده هفتم : در بيان اختلاف أخبار و جمع ميان اينهاست :
< / فهرس الموضوعات > فائده هفتم در بيان اختلاف أخبار و جمع ميان اينهاست :
و چون سابقا مذكور شده كه بواسطه تقيه از سلاطين جور اخبار بعنوان تقية از ائمه معصومين ( ع ) صادر شده است ، و گاه هست كه به واسطهء قلت تدبّر روات يا عدم حفظ ايشان يا بواسطه فسق ايشان اخبار مختلفه وارد شده است ، و وجوه ديگر كه إن شاء الله در مواضع اختلافات بيان خواهد شد .
بدان كه محدثان ما دو طايفه‌اند طايفهء بهر خبر صحيحى كه به ايشان رسد عمل مىكنند ، و اگر دو خبر مختلف باشد مىگويند مكلف مخير است در عمل بهر يك كه خواهد ، بواسطه اخبارى كه از ائمه معصومين به ايشان رسيده است كه بأيّهما اخذت من باب التّسليم وسعك ) * يعنى بهر يك از اين دو خبر مختلف كه عمل نمائى از بابت تسليم جايز است ترا يعنى مقام اطاعت و فرمان بردارى آنست كه هر چه بفرمايند سخن شنو باشى ، و كارى نداشته باشى كه چرا مختلف گفته‌اند ، چون وجوه اختلاف بسيار است ، بسا باشد كه تو چيزى را سبب اختلاف نمايى كه نه چنان باشد ، و در آن صورت افترا بر ايشان بسته باشى ، و وجوه ديگر كه ظاهر خواهد شد . و از اين طايفه است شيخ اجل اعظم محمد بن يعقوب كلينى رضى الله عنه .
و طايفه ديگر مىگويند كه از حضرت ائمه معصومين ( ع ) در جمع بين الاخبار اخبار ديگر وارد شده است ، پس بايد كه ميان اين اخبار نيز جمع كنيم پس عمل به تخيير در صورتيست كه از هيچ وجه جمع نتوان كرد ، و چون كلينى قائل به تخيير است در اينجا نيز به تخيير قايل است از آن جمله منقولست در حديث

57