« خوانندگى » مىگويند ، حرام است خواندن و شنيدن آن . و هر جا كه يقين است كه خوانندگى نمىگويند ، حلال است . و در صورتي كه مشكوك فيه باشد ، اظهر حلَّيت است و أحوط اجتناب است . و مجرّدِ لرزيدنِ صدا ، معنى غنا نيست . و فرقى ما بين قرآن و مراثي و غير آن ، نيست . [1] سؤال آيا استماع صداى صنج ، كه در أيام تعزيهء سيد الشهداء عليه السلام در حين سينه زدن مىزنند و آن دو چيز است كه از برنج يا مس مىسازند و بر هم مىزنند كه منشأ تحريض أهل تعزيه مىشود ، جايز است يا نه ، و همچنين أصل عمل آن جايز است يا نه ، و اين از جملهء ملاهي است كه مخلّ به عدالت باشد يا نه ؟
جواب دليل بر حرمت آن نمىدانم ، و اين را از آلات لهو محسوب نداشته‌اند و داخل آنها نيست ، بلكه دور نيست كه فعل آن راجح باشد ؛ چون معين بر تعزيهء سيد الشهداء عليه السلام [ است ] ، بلكه مطلقِ بر هم زدن آن ، حرمتش معلوم نيست و آنچه در صحاح مذكور است ، صنج در نزد عرب همان است كه از مفرغ يا برنج مىسازند و به هم مىزنند ، و آنچه در نزد عجم است آن است كه مشتمل است بر تارها كه گويا از عالم طنبور

[1] جامع الشتات ، چاپ انتشارات كيهان ، ج 1 ، ص 418 ، كتاب الأمر بالمعروف و النهي عن المنكر ، سؤال 491 همين سؤال و جواب ، عيناً در ج 2 ، ص 7069 ( كتاب التجارة ، سؤال 60 ) تكرار شده است .

704