فى الحقيقه قسم [1] ششم است . ليكن الحال ، مشوب به ساختنها شده و جمعى [ از ] متصوّفه در جامهء صوفى كه عبارت از متوّرعين باشند ، درآمده‌اند . در واقع صورتى چندند بى معنا ؛ اما آن جماعتى كه اين معنا در ايشان باشد ، بسا باشد كه در سماع پاك و صافى گردند چنان كه طلا و نقره از آتش ، و يُمْكن كه تجلَّيات و مكاشفاتْ ايشان را روى دهد و آن تجلَّيات به صورت حَسنه باشد ، همچون تجلَّى جبرئيل به صورت دِحْيَةُ الكلبى و اين را « وجد » گويند . امّا اين صورت بغايت نادر روى مىدهد و يحتمل كه به ياران حاضر از اين مكاشفات سماعى ، فيضها به تبعيّت و به طفيل روى نمايد . چه ، به هر يك گل ، صد خار آب مىخورد ، ليكن غلط و اشتباه در اين قسم بسيار واقع مىشود . پيران كامل و عارفان فاضل ، مميِّزِ حق و باطل مىتوانند بود ، ليكن مريدى كه هنوز اثر شهوت در آن باقى باشد ، بدون اعانتِ مرشدِ كامل ، تمييز از او نيايد . و اينكه گفتيم كه سماع گاهى ضرور مىشود ، اما براى شخصى كه مستعد اظهار باشد . چنان كه مشهور است كه يكى از مريدان شيخ ابو القاسم گرگانى را ارادهء سماع شد . شيخ فرمود كه سه روز چيز مخور . بعد از آن طعامى بغايت لطيف و لذيذ مهيّا كن . اگر در اين هنگام با اين جوع ، سماع را بر طعام اختيار كنى ؛ بدان كه تقاضاى اين سماع بحقّ باشد و ضرور است . پس از اينجا معلوم شد كه تا اندك شهوتِ نفسانى باقى است ، سماع ضرر دارد . چه ، دانستى كه هر چه در باطن است ، قوّت گيرد .
ديگر از بعضى اكابر چنان منقول است ، در كتب معتبره كه جمعى كه منكر سماعند ، معذورند . چه عنِّين را باور نباشد كه در مقاربت نساء لذتى هست ، چون شهوت وقاع در آن نيست ؛ و كور مادر زاد را كجا باور كه در ديدن

[1] الف و ب : اول سه قسم شد و قسم اول منقسم به چهار شد پس مجموع شش قسم شد ( منه مد ظلَّه العالى ) .

483