كلامى كه شنيدن نثر آن جايز نيست ، شنيدن نظم آن [ نيز ] جايز نيست ، مثل هجو مؤمنين و مدح كاذب . و اتّفاق علماست كه شعرا ، در خدمت رسول الله صلى الله عليه و آله و سلم اجتماع نموده در حضور آن حضرت اشعار جاهليّت كه كفّار در زمان كفر گفته بودند ، مىخواندند و حضرت مىشنيدند و انكار نمىفرمودند و بر آن حالت وا مىگذاشتند و تقرير آن حضرت حجّت است . و از آن حضرت منقول است كه « أصدق اشعار العرب أو ما قال العرب قول لبيد » يعنى : راست ترين كلامى كه عرب در زمان جاهليت گفته‌اند ، شعر لبيد است كه گفته :
< شعر > ألا كُلُّ شَيءٍ ما خَلَا الله باطِل وَ كُلُّ نَعيمٍ لا محالَةَ زائل < / شعر > و علَّامه مىگويد كه هرگاه جايز باشد شنيدن اشعار ، هيچ فرق نيست كه به آواز خوش ، بلكه به غنا كسى بشنود يا به غير غنا ؛ چه ، لحن به معناى غناست ، چنانچه از لغت و موارد استعمال سابقاً معلوم شد . و ابن اثير از ارباب لغت تصريح به اين كرده كه لحن به معناى غناست چنانچه به كرّات و مرّات گذشت .
پس اگر به نغمهء خوش دلپذير بخواند كه دل را به حركت آورد و سامع را ربط به خدا دهد و از فساد به صلاح خواند يا به غير غنا خواند ، تفاوتى ندارد و هر دو جايز است ، بلكه به آواز خوش خواندن اوْلى و انسب خواهد بود ، كه هرگاه سامع را به فعل خيرات خواند ، يعنى جنّت را به ياد دهد ، چنانچه در حديث كنيزكِ مغنّيه گذشت . و هرگاه آن خواندن خوش ، دل را صفا دهد و شخص را به طاعت خدا نزديك كند و دل را از معصيت دور كند و بهشت و حور و قصورى كه براى پرهيزكاران مهياست به ياد دهد و همچنين نعيم مقيم و جنّات نعيم كه براى اولياء الله ، حقْ تعالى آماده كرده و آن درجات رفيعه و مقامات شريفه به ياد دهد و سامع به سبب شوق آن به افعالى پردازد كه موجب وصول به سعادت اخروى باشد ، همچون شنيدن آوازى ، حرام نخواهد بود ،

451