و جزئيّت باشد نه بر حقيقت چه مىتوان گفت هرگاه يك انسان در خانه‌اى گنجد يا قرص نانى او را سير كند لازم نيست كه جميع انسان چنين باشد زيرا كه در اينجا حكم بر حقيقت نيست ، امّا در جايى كه حكم بر حقيقت باشد مثل آنكه يك قطرهء آب ، سرد و تر است و تمام درياها سرد و تر است كسى را نمىرسد كه بگويد از اينكه يك قطره سرد و تر باشد لازم نيست كه كلّ آبها چنين باشد و اين در علوم عقليّات مصرّح به است .
اگر كسى گويد كه : از ملاحظهء جميع تفاسير چنان معلوم مىشود كه هر صوتى كه مشتمل بر ترجيع و اطراب ، هر دو باشد ، غناست و هر چه غناست ، حرام است .
جواب آنكه : هرگاه مذهب فرقهء ثانيه اين باشد كه غنا آن است كه در عرف آن را غنا گويند ، يا مقارن معصيتى باشد و جميع افراد غنا مثل تغنّى در قرآن به نصّ حديث حرام نيست . در اين وقت صغرا و كبرا ، هر يك بر تقديرى در حيّز منع است . چه ، مىگويند كه قرائت قرآن به صوت حسن منفكّ از ترجيع و اطراب در عرف و عادت نمىتواند شد ، و مع هذا غنا نيست . پس صغرا ممنوع است ، چه غنا آن را مىدانند كه در عرف غنا گويند . و اگر چه ترجيع و اطراب با او نباشد ؛ و هر چه در عرف غنا نگويند ، گو غنا به معناى ترجيع صوت مطرب باشد و لا نُسلِمْ كه هر غنا به اين معنا با ترجيع و اطراب حرام باشد . چه ، ممكن است كه ترجيع صوت مطرب در قرائت قرآن متحقّق شود و در عرف آن را غنا نگويند . گو غنا به معناى ترجيع صوت مطرب باشد . پس كبرا ممنوع است از دو وجه : يك وجه آنكه لا نُسَلِّم كه هر غناى به معناى ترجيعِ صوتِ مطرب حرام باشد ؛ بلكه هر غنايى كه در عرف غنا گويند حرام است . و وجه ديگر بر تقدير تسليم ، آنكه ، غناىِ به معناى ترجيع صوت مطرب حرام است ؛ لازم نيست كه هر غناىِ كذايى حرام باشد چه غناى در قرآن

425