قمى در جمال الصالحين . [1] و اين بهترين طريق جمعى است كه : هر صوت حسنى كه با آلات لهو يا صوت زنى كه مرد بشنود يا شهوت انگيز باشد و نَفْسِ بهيمى را به حركت در آورد ، يا كلام كذب و لا طائلى باشد ؛ مسمّا به غناست و حرام است .
و هر صوت حَسَنى كه مقابل اين باشد ، در اكثر احاديث مسمّا به صوت حسن است نه [ مسما ] به غنا ، و مباح است ؛ بلكه در قرآن و ذكر مستحب است و هر كس تأمّل در احاديث و آيات كند و انصاف از نفس خود دهد و از عناد و تعصّب بگذرد ، تصديق به حقيقت اين معنا خواهد نمود ، چه كريمهء لهو الحديث ؛ و قول الزور ؛ و قول اللغو و امثال اين ، كه معصوم تفسير آنها به غنا كرده ، و همچنين حديثى كه پرسيدند كه غنا در عيد فطر و عيد قربان و در عيشها جايز است ، معصوم فرمودند جايز است هرگاه معصيتى با آن نباشد . چنانچه حديث خواهد آمد ، شاهد ؛ بلكه برهان است كه غنا امثال اينهاست و حرام است و مخالف آن ، كه متضمّن آن نباشد آن را غنا نمىگويند و اگر گويند ، حرام نخواهد بود .
و حديث مذكور و مضاهياتش صريح است در آنكه حسن صوتى كه آدمى را به معصيت نيندازد داخل غناست زيرا كه در سؤال لفظ غنا ايراد شده و در جواب مذكور كرده‌اند كه جايز است يعنى غناى مسئول عنه هرگاه منشأ معصيتى نشود پس در عدم اطلاق غنا بر حسن صوت ممدوح حرف است خصوصاً در محاورات و اطلاقات عرب چنين است كه هرگاه خواهند امر به خوانندگى نمايند مىگويند : غَنِ يا تَغَنِّ . و اگر اخبار از او نمايند مىگويند : غنّى يا تغنّى .
و نصير الملَّة و الدين و سيد حيدر آملى و ابن [ ابى ] جمهور احسائى و

[1] مراد از فاضل قمى صاحب جمال الصالحين ميرزا حسن لاهيجى فرزند صاحب شوارق است .

323