و ترجيع را در اين حديث ، تأويل كردن به معنى ديگر غير ترجيع متعارف كه در تعريفِ غنا مأخوذ است بدون قرينهء داعى بر تأويل ، خلاف ظاهر است ، چه معصوم به مقتضاى « نَحْنُ قَوم فُصَحاء » [1] حكم شرعى تعليم دهد . الغاز و تعميه كه تعقيد و مُخلِّ به فصاحت است نمىآورد ، بلكه مراد ترجيع متعارف است ؛ مگر اينكه بگويند كه غناى در قرآن ، فرد غناىِ حرام نيست ، چنان كه بعضى گفته‌اند . و معرّفى كه اقتصار بر ترجيع كرده است ، تعريف مطلق غنا كرده اعم از غناى حلال يا حرام .
سوم : بعضى از فقها ، اقتصار بر اطراب كرده اند و گفته‌اند غنا ، صوت مطرب است . چنانچه از قاموس اين تعريف نيز مستفاد مىشود ، آنجا كه مىگويد : « الغِناءُ كَكِساء مِنَ الصَّوتِ : ما طُرِّبِ بِه » . [2] و تفسير طرب در قاموس چنين كرده : « الطَّربُ محرِّكةً : الفرحُ وَالحُزْنُ » . [3] و در صحاح :
الطَّربُ : خِفّة تُصيبُ الإنسانَ لِشِدَّةِ حُزْنٍ أو سُرورٍ . [4] يعنى : طرب ، سَبُكى است كه به انسان مىرسد ، از جهت بسيارى اندوه يا از شدّت خوشحالى .
و حق اين است كه طرب ، كيفيتى است كه عارض مىشود انسان را و آن لذّتى است به درد آميخته .
اگر كسى گويد كه : درد ، الَم است . چه قسم ، با لذّت كه ضدّ اوست

[1] « فإنّا قوم فُصَحاء » ، بحار الأنوار ، ج 2 ، ص 150 .
[2] القاموس المحيط ، ص 1701 ، « غنى » .
[3] القاموس المحيط ، ص 140 ، « طرب » .
[4] الصحاح ، ص 171 ، « طرب » .

319