مستفاد از كلمه « انما » همان گونه كه در اوايل مبحث مطرح شده ، حصر در مقابل ذوقيات و طرق غير عقلايى و قياس و استحسان است . حاصل اين كه همان گونه كه قاضى در عمل قضا به بيّنه و يمين و اقرار مىتواند استناد نمايد ، به علم خود نيز مىتواند استناد كند .
اما روايات « باب ان للقاضي ان يحكم بعلمه من غير بينة » .
از آن جمله است قول : محمد بن على بن الحسين عليه السّلام با اسناد خود در قضاياى امير المؤمنين عليه السّلام : يك اعرابى به نزد رسول خدا صلَّى الله عليه و آله آمد و قيمت شترى را كه به آن حضرت فروخته بود و معادل 70 درهم بود ، ادعا كرد . آن حضرت فرمود : من قيمت شتر تو را پرداخت كرده‌ام . اعرابى گفت مردى را بين من و تو قرار بده كه در باره ما حكم كند .
در آن موقع مردى از قريش آمد ، حضرت به آن قريشى فرمود : ميان ما حكم كن . آن مرد به اعرابى گفت : چه ادعايى به رسول خدا دارى ؟ اعرابى گفت : 70 درهم ، قيمت شترى كه به او فروخته‌ام .
آن مرد قريشى گفت : يا رسول الله صلَّى الله عليه و آله چه مىفرمايى ؟ آن حضرت فرمود : من قيمت شتر او را پرداخته‌ام . اعرابى گفت : قيمت شتر مرا نپرداخته است .
آن مرد به پيامبر اكرم صلَّى الله عليه و آله عرض كرد : آيا بيّنه اى داريد كه قيمت شتر او را پرداخته‌ايد ؟ آن حضرت فرمود : نه . آن مرد به اعرابى گفت : آيا سوگند مىخورى كه حق خود را از رسول خدا استيفاء نكرده اى ؟ اعرابى گفت : آرى سوگند مىخورم .
پيامبر اكرم صلَّى الله عليه و آله فرمود : من با اين مرد در نزد كسى محاكمه مىكنم كه ميان ما حكم خدايى نمايد . آن حضرت به همراه اعرابى نزد على بن ابى طالب عليه السّلام آمد . على عليه السّلام عرض كرد : يا رسول الله براى شما چه پيش آمده است ؟ آن حضرت فرمود :
يا على ، حكم كن . على عليه السّلام فرمود : اى اعرابى چه ادعايى به رسول الله دارى ؟ اعرابى گفت : 70 درهم از او مىخواهم كه قيمت شترى است كه به او فروخته‌ام . على عليه السّلام عرض كرد :
يا رسول الله در بارهء ادعاى اعرابى چه مىفرماييد ؟
آن حضرت فرمود : من قيمت شتر او را پرداخته‌ام . على عليه السّلام فرمود : اعرابى ، تصديق كن رسول خدا را در بارهء آن چه فرمود . اعرابى گفت نه ، او از باب قيمت شتر من چيزى به

315