ايضاح در باب رهن ، ادعاى تواتر نموده است و من آن را نديده‌ام . ) [1] 5 - از امام صادق عليه السّلام پرسيده شد كه ديوارى است ميان دو همسايه كه فاصله ميان آن دو مىباشد . اين ديوار كه ملك يكى از آن دو است خراب شده و صاحب ديوار از ساختن آن امتناع مىورزد . حضرت فرمود : نمىتوان صاحب ديوار را براى ساختن ديوار اجبار نمود مگر اين كه براى همسايه در اصل ملك حق يا شرطى وجود داشته باشد در اين صورت مىتوان صاحب ديوار را براى ساختن ديوار اجبار كرد . و اگر ديوار را مالك به عنوان اضرار به همسايه خراب كرده و احتياجى به خراب كردن نداشته است او را نبايد رها كرد زيرا پيغمبر فرموده است : لا ضرر و لا ضرار اگر خراب كند بايستى او را مجبور به ساختن ديوار نمود . [2] گروه دوم - رواياتى هستند كه به طور غير مستقيم از وارد ساختن خسارت و ضرر مالى و جانى به مردم نهى مىكنند . اين روايات با اطلاق و عموميتى كه دارند ممنوعيت خسارت و ضرر را تثبيت مىكنند اگر چه اقدام كننده داراى حقى باشد كه اجراى آن موجب اضرار به شخصى ديگر مىگردد . اين گروه از حيث فراوانى احتياج به ذكر نمونه ندارد . [3] اجماع اگر چه در موقع بحث از قاعده « لا ضرر و لا ضرار » فقهاء سخنى از اجماع اصطلاحى به ميان نمىآورند ، ولى اگر مقصود از اجماع اين باشد كه تمام يا اكثر فقهاى برجسته فتوايى دهند كه كشف از حجت يا موجب حدس به وجود دليل قطعى در آن مورد بوده باشد ، بدون ترديد مىتوان گفت ثبوت قاعده « لا ضرر » به عالىترين و متقنترين منابع اسلامى مستند مىباشد . و اگر ما اختلاف در بارهء رابطه اين قاعده با ادلَّه

[1] مأخذ مزبور
[2] قاعده لا ضرر ، تأليف مرحوم شيخ الشريعة اصفهانى ، ص 5 و 4
[3] مراجعه شود به كتاب وسايل الشيعة ، شيخ حرّ عاملى ، ج 17 ، ص 341 و 340 ، باب 12 از احياء الموات

99