ثانيا - در مواردى كه براى كودك ، پدر يا سرپرست ديگرى وجود ندارد . آيا مىتوان در اين مورد از وقوع بزهكارى كودكان قطع نظر كرد .
ثالثا - در مواردى كه پدران يا سرپرستان اشخاص بىصلاحيت بوده باشند و موضوع شرمسارى و شكنجهء وجدانى براى آنان مطرح نبوده باشد ، مىتوان كودكان را به حال خود گذاشت ؟ خلاصه مسئوليت پدران و ساير سرپرستان از نظر منطق روش اجتماعات كاملا صحيح مىباشد ، نهايت امر اين است كه بايستى كاملا رسيدگى شود كه آيا پدر يا سرپرست مقصر بوده است يا نه ؟ البته مقصود منتسكيو اين نيست كه هنگامى كه پدر يا سرپرست مسئول بزهكارى كودك نيست ، پس براى كودك هم هيچ گونه مسئوليتى وجود ندارد ، بلكه كودك به طور منطقى بايستى تأديب و تنبيه شود . اين مطلب صحيح است ولى اين قضيه كه مسئوليت پدران فقط منحصر به شرمسارى آنان از كردار كودكانشان بوده باشد ، منطقى نمىباشد . در حقوق يهود مسئوليت پدران و ساير كسانى كه موجب بزهكارى كودكان گشته‌اند بسيار روشن مىباشد : كسانى كه كودكان را به فسق و فجور وادار مىكنند ، و هم چنين پدرانى كه در جلوگيرى كودكان از فساد ، اهمال كارى و مسامحه مىنمايند تازيانه زده مىشوند ، و هم چنين هر كودكى كه پدر يا مادر خود را بزند ولى جراحت او خونين نشود ، تازيانه زده مىشود ، و امّا اگر پدر يا مادر را مجروح كرد كيفر او كشتن است . [1] البتّه افراطگرى اين قانون بسيار روشن است ، ولى همين اندازه معلوم مىشود كه مسئوليت كودكان و اشخاص ديگر در بارهء آنها كه عنوان سرپرستى يا تسبيب دارند در حقوق يهود ثابت شده است .
مسئوليت دولت در صورت نبودن يا عدم صلاحيّت رئيس خانواده و افراد مزبوره براى تأديب و پيشگيرى بزهكارى كودكان ، حاكم مسئول بزهكارى كودكان خواهد بود . مسئوليت حاكم در بارهء بزهكارى كودكان با مسئول قرار دادن متصديان زندگى يا تربيت و يا شغل و حرفهء كودكان مىباشد .

[1] المقارنات و المقابلات ، ص 119

275