حضرت چنين مناقب درباره او بفرمايد ، بلكه بر متدبّر منصف ظاهر است كه ملاحظه همين ، جوابى است شافى از استدلال به احاديث سابق كه مستند بر زراره بود ؛ چه هرگاه زراره با وجود آنكه خود نقل كرده باشد آن احاديث را از حضرت امام محمد باقر عليه السّلام و مدتها نگذارده باشد نماز جمعه را يا تهاون مىكرده باشد در آن ، تا اينكه بعد از آن حضرت صادق عليه السّلام او را تحريص فرمايد بر گزاردن آن ، پس آن دليل است واضح بر اينكه مراد از آن احاديث حكم به وجوب عينى نماز جمعه مطلقا نباشد . و اگر نه چگونه او جرأت مىنمود بر مخالفت آنها .
اگر گويند كه تهاون او و همچنين عبد الملك و امثال ايشان شايد به سبب آن باشد كه جايز نمىدانسته‌اند اقتداى به مخالف و فاسق را ، و جمعه نمىگزارده در غالب اوقات مگر ائمه مخالفين و حكام ايشان ، خصوصا در شهرهاى بزرگ مثال كوفه كه مسكن زرارة و عبد الملك بوده و از اشهر بلاد اسلام بوده در آن وقت ، پس جايز نمىدانسته‌اند گزاردن آن را با ايشان و تردّد داشته‌اند در ميسّر شدن آن پنهانى ، بنابر آن ترك مىشده آن از ايشان ، و چون جمعه از اعظم فرايض خداست و اجلّ آنها و دانست امام كه بعضى از اصحاب او اقدام مىنمايند بر ترك آن ، راضى نشد به آن ، تا اينكه امر كرد ايشان را به اقامت آن و تحريص كرد بر آن ، و چون تهاون ايشان از روى عمد نبود بلكه به سبب عروض شبهه بود ، چندان توبيخ نكرد ايشان را با آنكه در اخبار كه در اين باب وارد شده چنان كه نقل شد و خواهد شد ، چندان ذمّ و لوم واقع شده كه كافى است و زياد ، پس حاجت به ذمّ ديگر نبود .
جواب : مىگوييم كه اگر مراد اين است كه ايشان تردد داشتند كه آيا پنهانى بايد گزارد نماز جمعه را يا نه ؟ و بنابر آن ترك مىنمودند ، پس ضعف اين ظاهر است و چگونه توهم شود در شأن عبد الملك و زرارة با آنهمه مراتب كه مدّتها ندانسته باشند اين مسأله را ، و هيچ اهتمام نكنند در باب آن با آن همه مبالغه كه در باب جمعه واقع شده ، و نپرسند آن را از امام محمد باقر عليه السّلام و بعد از او از امام جعفر صادق عليه السلام ، تا آنكه آخر حضرت صادق عليه السّلام تحريص فرمايند بر كردن و بيان كنند كه هرگاه در پنهانى نيز توان گزارد واجب است اقامت آن و اين بسيار ظاهر است .
و اگر مراد اين است كه ايشان تردّد داشتند در ميسّر شدن گزاردن آن در پنهانى و دست بهم دادن آن ، پس آن نيز بغايت ضعيف است ، و چگونه توان مدتها ترك نمود چنين فريضه‌اى را به سبب اين تردد ، و چه اشكال باشد در تشخيص آن ، و چرا در اين مدّت حقيقت آن عرض نشود به حضرت عليه السّلام ؟ زراره كه مدار او بر تفتيش مسايل بوده در هر باب مسايلى كه اصلا او را احتياج به آن نمىافتاده مىپرسيده ، چنين مطلبى را مهمل مىگذاشته و اصلا حقيقت آن را به ايشان عرض نمىكرده ، و امثال اين توهمات درباره زراره و امثال او

766