در چيزى از آنها از سر مىگيرد نماز را از سر گرفتنى و آن نمازى است كه فرض كرده است آن را خداى عزّ و جلّ بر مؤمنان در قرآن و تفويض فرموده است به پيغمبر صلَّى اللَّه عليه و آله يعنى رخصت داده آن حضرت را در اضافه بر آن ، پس زياده كرده آن حضرت در نماز هفت ركعت كه آن سنت است ، نيست در آنها قرائتي ، نيست آن مگر تسبيح و تهليل و تكبير و دعا [1] پس وهم نمىباشد مگر در آنها [2] پس زياده كرده است پيغمبر صلَّى اللَّه عليه و آله در نماز مقيم غير مسافر دو ركعت در ظهر و عصر و خفتن و يك ركعت در شام از براى مقيم و مسافر ، و به اين مضمون احاديث بسيار است .
و همچنين احاديث كه در باب عدد ركعات واقع شده كه نماز واجب هفده ركعت است و با نوافل پنجاه يا پنجاه و يك ركعت است ، [3] دلالت بر اين مدعى مىكند و آن نيز بسيار است و ذكر آنها باعث طول كلام است .
وجه دويم : آنكه روايت كرده شيخ رحمه اللَّه در تهذيب [4] به سندى صحيح از زراره و فضيل - كه هر دو از اعاظم اصحاب حضرت باقر و صادق عليهما السلاماند - كه گفته : قلنا له الصلاة في جماعة فريضه هي ؟ فقال الصلوات فريضة و ليس الاجتماع بمفروض في الصلوات كلَّها ، و لكنّها سنة من تركها رغبة عنه و عن جماعة المؤمنين [ من غير علَّة ] فلا صلاة له ، يعنى گفتيم به او كه نماز در جماعت فريضه است ؟ پس گفت : كه نمازها فريضه است و واجب نيست اجتماع در نمازها همه آنها و ليكن آن سنت است ، هر كه ترك كند آن را از روى رغبت از آن و از جماعت مؤمنان پس نيست نمازى از براى او ، پس از اين حديث ظاهر شد كه اجتماع در هيچ نمازى واجب نيست [5] پس واجب است قول به آن مگر در جايى كه خلاف آن مشخص شود و آن نيست مگر در جمعه با امام يا حاكم [6] او .
و هرگاه با اجتماع گزارده نشود شكى نيست كه بايد بعنوان ظهر چهار ركعت گزارد .
و در احاديث نيز دليل بر آن بسيار است ، چنان كه در حديث صحيح زراره از حضرت امام

[1] يعنى قرائت در آنها واجب نيست كافى است تسبيح . منه
[2] يعنى شك در آنها اعتبار دارد و باعث بطلان نماز نمىشود ، بلكه بايد آنچه مقتضاى شك است به عمل آورد چنان كه در كتب فقه به تفصيل مذكور است . منه
[3] رجوع شود به وسائل الشيعه ج 3 ، ابواب عدد فرائض و نوافل ، باب 13
[4] التهذيب ج 3 ، ص 24 .
[5] و حمل كلام بر اينكه اجتماع در همه نمازها واجب نيست ، بلكه در بعضى ، بسيار دور است ( منه رحمه الله )
[6] فايدهء اين ضميمه بعد از اين در حمل وجوب در آيه و اخبار بر وجوب تخييرى ظاهر خواهد شد . ( منه رحمه الله )

739