حقّى و دو شاهد و آن كسى كه مىزند حدها را در پيش امام .
پوشيده نماند كه در اين حديث بيان شده كه هفت كس كه جمعه واجب مىشود بر ايشان اين جماعتند و ظاهر است مراد به امام در اين مقام امام اصل است نه هر پيشنمازى به قرينه قاضى و آن جمعى ديگر ؛ چه ايشان با امام اصل مىباشند نه هر پيشنمازى ، پس با غير امام اصل واجب نباشد .
اگر كسى گويد كه پس چه مىگوييد در نايب امام و حال اينكه واجب است جمعه با او نيز ؟
جواب مىگوييم كه وجوب با نايب نيز از خارج به اجماع ثابت شده پس او نيز حكم امام دارد ، و اگر كسى ديگرى را دعوا كند كه حكم امام دارد بايد اثبات كند ، و كجاست آن با اينكه مىتوان گفت كه امام در اين حديث شامل نايب او نيز مىتواند شد ، چه اكثر نايبان او حاكم و امير مىباشند و اين جماعت با ايشان نيز مىباشند .
و اين حديث را شيخ طايفه نيز در تهذيب [1] و استبصار [2] روايت كرده به سندى ديگر از آن حضرت عليه السّلام .
و در روايت ديگر شيخ بجاى « و مدعيا حق » و « المدعى حقا و المدعى عليه » واقع شده يعنى آن كسى كه دعوى مىكند حقى را و آن كسى كه دعوى مىشود بر او . و بجاى « و شاهدان » « و الشاهدان » بالف و لام واقع شده . و حاصل هر دو روايت يكى است .
و در سند تهذيب حكم بن مسكين واقع شده ، و اگر چه او را علماء مدحى كرده‌اند و توثيق نكرده‌اند [3] اما انضمام آن به سند فقيه و شهرت و عمل اصحاب به آن قوى مىگرداند آن را ؛ چه طريقه علما آن است كه هر روايت كه مشهور شده ميانه اصحاب و اكثر عمل به آن كرده‌اند هر چند ضعيف باشد ترجيح مىدهند آن را بر حديث صحيحى كه مشهور نباشد عمل به آن . و در احاديث نيز امر به سلوك اين طريقه واقع شده چنان كه نقل شد قبل از اين [4]

[1] التهذيب ج 3 ، ص 20 ؛ وسائل الشيعه ج 7 ، ص 305 و 311
[2] الاستبصار ج 1 ، ص 418
[3] بعضى تقويت كرده‌اند اين سند را به اينكه حكم بن مسكين در بسيارى از اسناد فقيه واقع شده با حكم صدوق رحمه اللَّه به صحت آن احاديث ، [ كتاب من لا يحضره الفقيه ج 1 ، ص 3 ] ، و ممكن است نيز تقويت آن به آنچه تقويت كرده به آن بعضى از اعاظم قايلين به وجوب عينى روايتى از معاوية بن ميسرة و آن اين است كه گفته معاوية بن ميسرة تصريح نكرده‌اند اصحاب به جرح او و نه توثيق . اما اينكه روايت مىكند از او ابن أبى عمير و تصريح كرده است شيخ [ در عدة الاصول ج 1 ، ص 387 ] به اينكه ابن أبي عمير روايت نمىكند مگر از ثقات و اين مىبخشد اين خبر را قوتى . و پوشيده نماند كه اين كلام بعينه در اين مقام نيز جارى است زيرا كه ابن أبى عمير از حكم بن مسكين نيز بسيار روايت مىكند . ( منه اطال الله بقاؤه )
[4] كه در صفحهء 520 گذشت .

724