كسى كه خطبه بخواند ، پس بگزارد چهار ركعت » . [1] و سلَّار بن عبد العزيز در كتاب مراسم گفته : « نماز جمعه فرض است با حضور امام اصل يا كسى كه قائم گرداند امام او را ، و اجتماع پنج نفر يا بيشتر كه امام يكى از ايشان باشد » . [2] در كتاب ديگر خود چنان كه نقل كرده است علامه حلى رحمه اللَّه [3] و جمعى ديگر از اعاظم [4] علما گفته ، « و مىرسد مر فقهاى طايفه اماميّه را كه نماز گزارند به مردم در عيد و استسقاء ، امّا جمعه ها نه . » و شيخ جليل القدر شيخ ابو على طبرسى رحمه اللَّه در تفسير مجمع البيان گفته : « و فرض جمعه لازم است بر جميع مكلَّفين مگر اصحاب اعذار ، و شمرده آنها را بعد از آن گفته : و نزد حصول اين شرايط واجب نيست مگر نزد حضور سلطان عادل يا كسى كه نصب كرده باشد او را سلطان از براى نماز » . [5] و ابن حمزه در كتاب وسيله گفته : « و محتاج است جمعه در انعقاد به چهار شرط ، يكى :
سلطان عادل يا كسى كه نصب كرده باشد او را از براى جمعه » . [6] و شيخ صدوق ابن بابويه رحمه اللَّه در كتاب هداية كه منسوب است به او در باب نماز جمعه گفته :
« فرض كرده است خدا از جمعه تا جمعه سى و پنج نماز ، از جمله آنهاست يك نماز كه فرض كرده است آن را خدا در جماعت و ساقط كرده است آن را از نه كس ، و شمرده آنها را بعد از آن به فاصله‌اى گفته : و هرگاه جمع شوند روز جمعه هفت كس و نترسند ، امامت كند ايشان را بعضى از ايشان و خطبه بخواند از براى ايشان ، بعد از آن به فاصله‌اى گفته : و هفت كس كه ما ذكر كرديم ايشان را امام است و مؤذن و قاضى و مدّعى و مدعى عليه و دو شاهد » . [7] و محقق احمد بن فهد رحمه اللَّه در موجز گفته : « و واجب مىشود دو ركعت عوض ظهر به ظهور امام عليه السّلام » .
و شيخ مفلح رحمه اللَّه در شرح آن گفته : « شرط است در وجوب نماز جمعه سلطان عادل و گشادگى دست او و او امام معصوم است يا كسى كه امر كند او را امام معصوم به آن » .
و محقق رحمه اللَّه در شرايع گفته : « جمعه واجب نمىشود مگر به چند شرط ، سلطان عادل يا

[1] مصباح المتهجد ص 324
[2] المراسم ص 77
[3] المختلف ج 2 ، ص 251
[4] رجوع شود به السرائر ج 1 ، ص 304 و المراسم ص 261
[5] تفسير مجمع البيان ج 10 ، ص 288
[6] الوسيله ص 103
[7] هدايه ( الجوامع الفقهيه ) ، ص 52

703