و قول دويّم : حرمت نماز جمعه است در زمان غيبت ، و اين قول سيد بزرگوار سيّد مرتضى رحمه اللَّه است در مسائل ميّافارقيات [1] ؛ و شيخ طايفه در ظاهر كتاب جمل العقود [2] ؛ و سلَّار بن عبد العزيز رحمه اللَّه [3] و محمّد بن ادريس رحمه اللَّه در كتاب سرائر [4] ؛ و ابن حمزه رحمه اللَّه در ظاهر كتاب وسيله [5] ؛ و علامه حلَّى رحمه اللَّه در كتاب منتهى [6] و كتاب امر بمعروف تحرير [7] و جمعى ديگر از متأخرين .
و علَّامه رحمه اللَّه در كتاب ارشاد [8] و قواعد [9] و كتاب امر بمعروف تذكره [10] و كتاب صلاة آن نيز در موضعى و كتاب صلاة تحرير [11] ؛ و جمعى ديگر از علماء اقتصار كرده‌اند بر نقل قولين و ترجيح نداده‌اند .
و بعضى از متأخرين قول ثالثى احداث كرده‌اند و آن قول بوجوب عينى [12] نماز جمعه است در زمان غيبت ؛ به اين معنى كه آن را البته بايد كرد و مجزى نيست ظهر مگر وقتى كه اقامه نماز جمعه ميسّر نباشد ، و اگر كسى با قدرت ترك كند آن را تا وقت آن بگذرد گنه كار خواهد بود ؛ امّا بعد از آن كه وقت گذشت بايد كه نماز ظهر بكند . و اوّل كسى كه معلوم است كه قايل به آن شده ، شيخ شهيد ثانى است در رساله‌اى كه در نماز جمعه [13] نوشته ، و بعد از او جمعى از اولاد و تلامذه او و بعضى از غير ايشان تابع او گرديده‌اند ، با آنكه جمعى كثير از اعاظم علما قبل از او و او خود نيز در شرح ارشاد [14] و الفيه [15] بلكه شرح لمعه [16] نيز دعوى اجماع طايفه اماميه بر نفى اين قول كرده‌اند ، چنان كه به تفصيل مذكور خواهد شد ان شاء الله تعالى .
و جمعى كثير از علماى بعد از او نيز انكار بر او و دعوى اجماع بر نفى وجوب عينى

[1] رسائل الشريف المرتضى ج 1 ، ص 272 ( أجوبة مسائل ميافارقيات )
[2] الرسائل العشر ص 190 ( رسالهء الجمل و العقود )
[3] المراسم ص 26 و 27
[4] السرائر ج 1 ، ص 290
[5] الوسيله ص 103
[6] منتهى المطلب ج 1 ، ص 336
[7] تحرير ج 1 ، ص 158 .
[8] الارشاد ج 1 ، ص 257 و 258
[9] القواعد ج 1 ، ص 284
[10] التذكره ج 1 ، ص 145 و 459
[11] تحرير الاحكام ج 1 ، ص 43
[12] تعيينى .
[13] الرسائل العشر ( رسالهء نماز جمعه ) .
[14] روض الجنان ص 1 ، ص 754 - 792
[15] المقاصد العلية فى شرح الرسالة الالفية ، ص 358
[16] شرح اللمعة الدمشقية ، ( جامعة النجف ) ج 1 ، ص 299 - 301

686